نقش بنادر و پایانه‌های حمل و نقل در تجارت جهانی

دریانیوز// تجارت جهانی، همانگونه که از نام آن نیز به دست می‌آید، نوعی از تجارت یا خرید و فروش است که در بازارهای جهانی انجام می‌شود پس خریدار یا فروشنده در دو کشور مختلف واقع شده‌اند و یا کالای خریداری شده در کشوری متفاوت از ایشان نگهداری می‌شود.در نتیجه برای تحقق تجارت بین‌الملل ضروری است که کالا از محل وقوع که می‌تواند کشور فروشنده یا کشور ثالث باشد به کشور خریدار یا مقصد مورد نظر خریدار حمل شود. به همین سبب نیز حمل و نقل بین‌المللی و تجهیزات مربوط به آن در توسعه تجارت بین‌الملل نقش آفرین هستند، موضوعی که مقالات مهمی در این باب نوشته شده است.

قرارداد خرید و فروش؛ سنگ بنای تجارت بین‌الملل
تجارت جهانی یا تجارت بین‌المللی به حالتی گفته می‌شود که تمام عوامل دخیل در یک قرارداد خرید و فروش در یک کشور واقع نشده باشند و یا تابعیت یک کشور واحد را نداشته باشند. برای مثال ممکن است که خریدار و فروشنده هر کدام در یک کشور متفاوت باشند یا ممکن است که موضوع خرید و فروش در کشور ثالث واقع شده باشد و یا حتی محل تحویل کالا در کشور ثالث باشد.
مثلا در نسخه جدیدسایت رسمی شرکت نیک پاد، انواع روش های حمل و نقل و ترخیص کالا به صورت کامل معرفی و توضیح داده شده است و گفته شده که در واقع با وجود آن که قوانین کشورهای مختلف از نظر تعیین تابعیت قرارداد و تعیین عناصر مختلف که می‌تواند قراردادی را وصف بین‌المللی ببخشد با هم متفاوت هستند، اما یکی از اولین مصادیق قرارداد خرید و فروش بین‌المللی، شامل حالتی است که یکی از عناصر موثر در کشور ثالث واقع شده است که شرح آن را بیان کردیم.
حال برای آن که یک قرارداد خرید و فروش بین‌المللی به صحت اجرا شود، یعنی تعهدات هر کدام از طرفین اجرایی شده و قرارداد به نقطه خاتمه خود برسد، ضروری است که شرایط مختلفی مهیا باشد. به عبارت دیگر یک قرارداد خرید و فروش بین‌المللی از عناصر متعددی تشکیل شده است که برای هر کدام از آن‌ها باید تعیین تکلیف شود.
مهم‌ترین عنصر در هر قرارداد خرید و فروش عوضین آن است، یعنی در یک طرف کالای خریداری شده و در طرف دیگر ثمن یا قیمت آن قرار دارد. پس اصلی‌ترین تعهدات طرفین قرارداد نیز شامل پرداخت ثمن توسط خریدار و تحویل مبیع خریداری شده توسط فروشنده است.
این تعهدات شاید در نگاه اول ساده به نظر برسد اما در حقیقت رکن پیچیدگی قراردادها و عنصر تغییرات در قراردادهای تجاری بین‌المللی هستند.برای مثال می‌توان به اهمیت هر دو این تعهدات و احتمال در تخلف از اجرای تعهد یا تاخیر در اجرای آن یاد کرد. طبیعتا یک قرارداد خرید و فروش زمانی برای فروشنده مطلوبیت دارد که بتواند ثمن کالای فروخته شده را دریافت نماید، اما در مقابل برای خریدار زمانی این قرارداد معتبر خواهد بود که کالای خریداری شده را تحویل بگیرد.به همین سبب است که هر کدام از طرفین تمایل دارند اجرای تعهد خود را موکول کنند به اجرایی شدن تعهد طرف مقابل. اما در این صورت هیچگاه قراردادی به نقطه پایان خود نخواهد رسید. به همین دلیل انواع روش‌هایی که می‌تواند طرفین را به آسودگی خیال رسانده پیش‌بینی شده است که معمولا از طریق دخیل کردن ثالث بی‌طرف در اجرای قرارداد صورت می‌گیرد.برای مثال انواع اسناد بانکی برای پرداخت‌های بین‌المللی پیش‌بینی شد تا یک بانک ثالث بی‌طرف وجه قرارداد را پیش از اجرایی شدن قرارداد دریافت نموده و پس از انجام تعهدات طرف مقابل، یعنی تحویل کالا به شخص صالح یا محل مورد توافق، وجه را به فروشنده پرداخت نماید.
در این صورت فروشنده اطمینان دارد که اولا خریدار از عهده پرداخت هزینه بر خواهد آمد و ثانیا به دلیل بلوکه بودن ثمن نزد بانک بین‌المللی، اطمینان دارد که با اجرای تعهدات خود می‌تواند هزینه یاد شده را دریافت نماید.در مقابل خریدار نیز مطمئن است که فروشنده تنها پس از آن که تعهدات خود را اجرایی نمود ثمن معامله را دریافت خواهد کرد و در صورت نقض تعهد از طرف وی، فروشنده متحمل ضرر و پرداخت مال نشده است، زیرا می‌تواند وجه سپرده شده به بانک را دریافت نماید.در سوی دیگر، لزوم تحویل مرسوله در زمان و مکان مقرر به شخصی است که طرفین توافق کرده‌اند.
در نظر داشته باشید که در یک قرارداد خرید و فروش بین‌المللی، نقطه انتقال مالکیت کالای خریداری شده از فروشنده به خریدار، نقطه‌ای است که کالا به خریدار یا نماینده وی تحویل می‌گردد. در این زمان است که فروشنده به تعهد خود نسبت به آماده کردن و تحویل مرسوله اقدام کرده است و می‌تواند ثمن قرارداد را دریافت نماید.حال نقطه تحویل می‌تواند در کشور فروشنده یا کشور خریدار یا نقطه ثالثی باشد. همچنان که می‌تواند پس از بارگیری در وسیله نقلیه، روی وسیله نقلیه یا پس از تخلیه از وسیله نقلیه باشد.در هر صورت نقطه تحویل تنها توسط طرفین تعیین خواهد شد، اما نکته‌ای که وجود دارد ریسک حمل و نقل است.توضیح آن که حمل بین‌المللی کالا و مرسولات همواره ریسک خاص خود را به همراه دارد. به این صورت که ممکن است با تاخیر به مقصد برسد یا اصلا به مقصد نرسد، ممکن است در اثر عوامل مختلف طبیعی یا انسانی آسیب یا خسارتی به آن وارد شود و یا کلا از بین برود.آن شخصی که مالک مرسوله در نقطه آغاز حمل است، شخصی است که ریسک حمل و نقل را پذیرفته است.
برای مثال چنانچه مطابق با توافقات طرفین، مالکیت کالا در کشور فروشنده و پیش از بارگیری و حمل به خریدار منتقل شده باشد، خریدار راسا مسئول است که کالا را تا مقصد مورد نظر خود حمل نماید و تنها پس از دریافت مرسوله است که می‌تواند هدف خود از خرید کالا را تحقق بخشد، پس در این صورت ریسک حمل که شامل ریسک امن و به موقع آن است برای خریدار خواهد بود.اما در صورتی که طرفین توافق کرده باشند که مالکیت کالا تنها در نقطه مقصد به خریدار منتقل گردد، اعم از آن که پیش از تخلیه از وسیله نقلیه یا پس از تخلیه و ترخیص از گمرک باشد، ریسک حمل امن و به موقع مرسوله برای فروشنده خواهد بود.پس فروشنده باید از عهده حمل بین‌المللی مرسوله برآید و تنها پس از تحویل آن است که می‌تواند ثمن معامله را دریافت نماید والا خسارات وارده اعم از آن که مرسوله به طور کامل از بین رفته باشد یا خسارت به آن وارد شده باشد از مال فروشنده خواهد بود.در هر صورت در یک تجارت بین‌المللی، یکی از ارکان مهم انتقال و تحویل کالای خریداری شده از محل وقوع یا کشور فروشنده به مقصد مورد نظر خریدار است که اصولا در کشوری متفاوت از کشور محل وقوع بار قرار دارد و جز با حمل و نقل امن، هدف طرفین از یک قرارداد خرید و فروش بین‌المللی تامین نخواهد شد.البته که ممکن است که فروشنده خارجی ابتدا کالا را به کشور مقصد منتقل کرده باشد و سپس از همان کشور خریدار پیدا کند، اما حتی در این صورت نیز پیش از تنظیم قرارداد کالا و مرسوله به آن کشور حمل شده است.در هر صورت در تجارت بین‌الملل، توسعه و رشد قراردادهای خرید و فروش و معاملات بین‌المللی به عوامل مختلفی بستگی دارند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها حمل و نقل بین‌المللی است. زیرا همان طور که شرح آن گذشت، عوضین یک قرارداد خرید و فروش شامل مبیع و ثمن هستند و اجرای به موقع و امن این دو تعهد است که به قرارداد خرید و فروش مطلوبیت می‌بخشد.با توجه به آنچه که بیان شد به دست می‌آید که نه تنها قراردادهای خرید و فروش بین‌المللی سنگ بنای تجارت بین‌المللی هستند، بلکه اجرای تعهدات اصلی دوگانه یعنی تحویل کالا و دریافت ثمن نیز ماهیت این قراردادها را تشکیل می‌دهد.پس توسعه روش‌هایی که اجرای امن و به موقع تعهدات دوگانه را محقق سازد در توسعه تجارت بین‌المللی نقش مستقیم دارد. امری که در بندهای بعدی بیشتر به آن پرداخته خواهد شد.

عوامل موثر در توسعه تجارت جهانی
در بند پیشین بیان کردیم که تجارت بین‌المللی حول محور قراردادهای خرید و فروش بین‌المللی می‌چرخد. همچنین دانستیم که در یک قرارداد خرید و فروش، تعهد اصلی طرفین شامل تحویل مبیع یا کالای خریداری شده توسط فروشنده و در مقابل پرداخت ثمن یا هزینه کالای خریداری شده توسط خریدار است.به سبب نقش ماهیتی تعهدات دوگانه یاد شده است که روش‌های مختلف برای اجرای تعهدات و اطمینان از اجرای آن‌ها همواره از موضوعات مطالعات بوده است و نیز تغییرات مستمری را به چشم دیده است. به نحوی که روش‌های امن پرداخت‌های بین‌المللی که هزینه مازاد کمتری به طرفین تحمیل کند همواره در یک طرف مطالعات قرار داشته است.در مقابل روش‌های حمل و نقل، مسیرهای حمل و نقل بین‌المللی و نیز وسایل حمل و نقل بین‌المللی همواره رو به بهبود بوده است. به نحوی که نه تنها سرعت حمل و نقل ارتقا یابد، بلکه هزینه حمل و نقل نیز معتدل شود.در نظر داشته باشیم که هزینه‌های حمل و نقل بین‌المللی یکی از دغدغه‌های همیشگی در تجارت جهانی است. به نحوی که گاهی هزینه نهایی حمل و نقل با قیمت خود کالا و مرسوله خریداری شده برابری می‌کند. در نتیجه هزینه نهایی کالا برای خریدار بیش از توانایی مالی وی می‌شود و یا آن که صرفه اقتصادی قرارداد را کاهش می‌دهد.نکته دیگر در مدت زمان حمل و نقل است که برای طرفین اهمیت دارد. در نظر داشته باشیم که مدت زمان حمل و نقل تنها به مدتی که کالا و مرسوله در حال حمل از مبدا تا مقصد است مربوط نیست، بلکه کلیه مراحل ترخیص از گمرکات مبدا و مقصد، بارگیری در نقطه مبدا، حمل از مبدا تا مقصد و نیز تخلیه در نقطه مقصد، زمان خاص خود را دارا هستند که در نهایت ممکن است حمل بین‌المللی را بین چند روز تا چند هفته یا گاه چند ماه به طول انجامد.با توجه به نکات یاد شده است که روش‌های مختلف حمل و نقل بین‌المللی، کاملا طبیعی به نظر می‌رسد که تجهیزات و امکانات مربوطه و نیز تشریفات اداری و قانونی در ترخیص از گمرکات همواره در حال تغییر و بهبود باشد.پس همانگونه که مشاهده می‌شود توسعه تجارت بین‌الملل در گرو توسعه چند عامل مختلف است. این عوامل را می‌توان شامل روش حمل و نقل منتخب، وسیله نقلیه منتخب، تجهیزات مربوط به بارگیری، حمل و تخلیه مرسوله، قوانین ملی کشورهای مبدا و مقصد و کشورهای واسطه به ویژه در خصوص قوانین گمرکی، قوانین و مقررات بین‌المللی به خصوص از حیث ممنوعیت‌های تجارت و انواع کالاهای ممنوع و مجاز جهت حمل و نقل و مسیرهای حمل و نقل بین‌المللی جستجو کرد.اما باید بدانید که انواع روش‌های حمل و نقل بین‌المللی بیشترین تاثیر را در مدت زمان اجرایی شدن یک قرارداد بین‌المللی و در نتیجه توسعه تجارت جهانی به عهده دارد. زیرا هر چه تشریفات اداری در ترخیصات و نیز مراحل بارگیری و تخلیه مفصل‌تر باشد، مسیر بین دو نقطه مبدا و مقصد طولانی‌تر و سرعت حرکت وسیله نقلیه کمتر باشد، مدت زمانی که اجرای قرارداد به طول خواهد انجامید بیشتر خواهد بود، که این عوامل در روش‌های مختلف حمل و نقل بین‌المللی با هم فرق دارند.به همین سبب انواع روش‌های حمل و نقل بین‌المللی و مهم‌ترین نکات از هر کدام از آن‌ها را باید معرفی کنیم.

انواع روش‌های حمل و نقل کالا و مرسوله در تجارت جهانی
همانطور که اشاره کردیم نوع حمل و نقلی که برای انتقال بین‌المللی کالا و مرسوله انتخاب می‌کنیم به تعیین هزینه‌های نهایی اجرایی شدن قرارداد و مدت اجرای تعهدات قرارداد اثر مستقیم می‌گذارد. حال باید ببینیم انواع روش‌های حمل و نقلی که در دسترس داریم شامل چه مواردی است.حمل و نقل بین‌المللی به چهار طریق مختلف انجام می‌گیرد، روش حمل و نقل دریایی، روش حمل و نقل زمینی، روش حمل و نقل هوایی و در نهایت روش حمل و نقل ترکیبی. هر کدام از این موارد را به اختصار معرفی می‌کنیم.

حمل و نقل دریایی بین‌المللی
حمل و نقل دریایی همانطور که از نام آن نیز به دست می‌آید شامل انتقال مرسوله به طریق دریایی و به کمک انواع کشتی‌ها از نقطه مبدا تا مقصد نهایی است.در این روش که تنها برای مبدا و مقصدی قابل تصور است که بین آن‌ها آب‌های آزاد وجود داشته باشد، بارگیری و تخلیه در بنادر بین‌المللی دو کشور واقع می‌شود و وسیله نقلیه از انواع کشتی‌هاست که با توجه به نوع محموله باید انتخاب گردد.در حمل و نقل دریایی مراحلی که مرسوله از نقطه آغاز تا نقطه پایان باید طی کند شامل موارد ذیل است:
● ترخیص از گمرک مبد که به معنای اجازه خروج گرفتن برای کالا است تا از خاک کشور مبدا خارج گردد.
● بارگیری بر روی کشتی که با استفاده از تجهیزات مربوطه با توسط به نوع مرسوله و نوع کشتی در بنادر کشور مبدا انجام می‌گیرد.
● حمل مرسوله تا نقطه مقصد که می‌تواند توسط یک کشتی واحد صورت گیرد یا شامل جابه‌جایی مرسوله از کشتی اول به کشتی دوم باشد.
● تخلیه مرسوله از کشتی که در بندر کشور مقصد انجام می‌گیرد. این فرآیند نیز با توجه به نوع مرسوله و نیز تجهیزات مستقر در بندر مقصد با تجهیزات مناسب صورت می‌گیرد.
● ترخیص از گمرک مقصد که به این معناست مرسوله اجازه ورود به خاک کشور مقصد را دریافت نماید.
طبیعتا فرآِیند اجرایی و مدت زمان اجرای هر کدام از این مراحل که تسهیل شود، اعم از آن که مدت اجرا کاهش یابد و یا هزینه اداری و اجرایی آن کاهش یابد، در نهایت به توسعه تجارت بین‌المللی کمک خواهد کرد.
همچنین در نظر داشته باشیم که هر کدام از روش‌های حمل و نقل بین‌المللی نکات مثبت و منفی خود را دارد که با توجه به معیارها و اولویت‌های خود باید بهترین گزینه را انتخاب نماییم. از جمله نکات مثبت و چالش‌های حمل و نقل دریایی می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
● سرعت کم در حمل و نقل، در نظر داشته باشیم که حمل و نقل دریایی که از طریق مسیر آبی انجام می‌گیرد، محدود در سرعت حمل و نقل را داراست که در نهایت مدت زمان سفر و انتقال مرسوله را افزایش می‌دهد.
● مخاطرات طبیعی، در حمل و نقل دریایی انواع مخاطرات طبیعی همچون تغییرات آب و هوایی ممکن است رخ دهد که در نهایت می‌تواند به افزایش مدت زمان سفر و یا ایجاد اختلال در سلامت و کیفیت کالا منجر گردد.
● امکان حمل بارهای سنگین و حجیم، در مقابل حمل و نقل دریایی این امکان را دارد که انواع مرسولات سنگین و حجیم را در یک مرتبه سفر جابه‌جا نماید که طبیعتا نسبت به حمل متعدد یا حمل با وسایل نقلیه چندگانه مقرون به صرفه‌تر خواهد بود.
● قیمت ارزان، حمل و نقل دریایی نسبت به دیگر روش‌های حمل و نقل و به ویژه حمل و نقل هوایی بسیار مقرون به صرفه‌تر است و در نتیجه از نظر اقتصادی گزینه مناسبی به شمار می‌رود.
● ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های قانونی کمتر، انواع قوانین و مقررات‌های ملی و بین‌المللی برای حمل و نقل‌های بین‌المللی کالا و مرسولات وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها شامل قوانین گمرکی و نیز کنوانسیون‌های بین‌المللی در دسته‌بندی کالاهای خطرناک و محدودیت‌های حمل و نقل است. حال آن که سختگیری‌ها و ممنوعیت‌ها در حمل و نقل دریایی نسبت به دیگر روش‌های حمل و نقل بسیار کمتر است.
حمل و نقل زمینی بین‌المللی
حمل و نقل زمینی که نوع دیگری از انواع روش‌های حمل و نقل است، به حالتی گفته می‌شود که کالا و مرسوله از نقطه مبدا تا نقطه مقصد به واسطه وسایل حمل و نقل زمینی و از طریق جاده‌های بین‌المللی انجام می‌گیرد.
در این روش حمل و نقل نیز ممکن است که مرسوله از وسیله نقلیه اول به وسیله نقلیه دوم و سوم جابه‌جا شود، اما ضروری است که انواع وسایل نقلیه از انواع زمینی و برای مثال انواع کامیون و تریلی باشد. مراحل اجرای حمل و نقل زمینی که طی آن مرسوله از نقطه مبدا تا نقطه مقصد حمل خواهد شد به قرار ذیل است:
● بارگیری روی وسیله نقلیه زمینی در نقطه مقصد، که با توجه به نوع کامیون یا تریلی و نوع مرسوله می‌تواند به صورت یدی یا به کمک تجهیزات بلند کننده صورت گیرد.
● حمل مرسوله تا مرز کشور توسط وسیله نقلیه، در این حالت چون روش حمل و نقل از طریق زمینی است، پس از بارگیری مرسوله، کامیون یا تریلی تا مرز کشور باید حمل شود تا تشریفات گمرکی را انجام دهد.
● ترخیص مرسوله از گمرک مبدا، در این مرحله ضروری است که کامیون یا تریلی حمل شده تا مرز، از گمرک مبدا اجازه خروج از کشور دریافت نماید. که این مرحله شامل تشریفات اداری و گمرکی خاص خود است.
● حمل مرسوله تا کشور مقصد، این مرحله از طریق جاده‌های بین‌المللی بین کشور مبدا و مقصد انجام می‌گیرد که می‌تواند با یک وسیله نقلیه یا با جابه‌جایی بین وسیله نقلیه و چند مورد صورت گیرد.
● ترخیص از گمرکات کشورهای واسطه، با توجه به اینکه جاده‌های بین‌المللی از طریق عبور از خاک کشورهای واسطه بین کشور مبدا و مقصد امکان‌پذیر است، ضروری است که مرسوله در هر مرحله ورود و خروج به خاک کشورهای میانی اجازه گمرکات آن کشورها را دریافت نماید.
● ترخیص از گمرک مقصد، کامیون یا تریلی حمل شده تا کشور مقصد باید از گمرکات کشور مقصد اجازه ورود به خاک آن کشور را دریافت نماید.
● تخلیه از وسیله نقلیه در کشور مقصد، در نهایت مرسوله‌ای که تا کشور مقصد حمل شده است، باید در محل مورد نظر طرفین تخلیه شود تا امکان دریافت و تصرف توسط گیرنده را دریافت نماید. این مرحله نیز با توجه به نوع مرسوله و نوع وسیله نقلیه به طرف مختلف انجام خواهد شد.
با توجه به مراحل حمل و نقل زمینی که شرح آن گذشت، به دست می‌آید که توسعه امکاناتی همچون تجهیزات بارگیری و تخلیه و نیز تسهیل فرآیند ترخیص از گمرکات به ویژه در گمرکات کشورهای واسطه تماما در سرعت بخشیدن به فرآیند حمل و نقل و نیز هزینه نهایی آن تاثیر می‌گذارد.همچنین حمل و نقل زمینی نیز نکات مثبت و منفی خاص خود را به همراه خواهد داشت که در ادامه معرفی خواهیم کرد:
● محدودیت در حمل مرسولات سنگین و بزرگ، در نظر داشته باشید که در حمل و نقل زمینی، محدود به گنجایش و امکانات وسایل حمل و نقل زمینی شامل انواع کامیون و تریلی هستیم. در نتیجه طبیعی است که تا حجم و وزن خاصی از مرسوله را می‌توان به طریق زمینی انتقال داد.
● مدت زمان طولانی حمل و نقل زمینی، در حمل و نقل زمینی که به واسطه جاده‌های بین‌المللی انجام می‌گیرد، علاوه بر آن که حمل نهایی به سرعت وسیله نقلیه بستگی دارد، کاملا محتمل است که به دلایل مختلف طبیعی و انسانی همچون مخاطرات طبیعی یا وضعیت جاده‌ها یا امنیت کشور یا حتی سختگیری گمرکات در ترخیص مرسوله، مدت زمان طولانی به طول انجامد. به ویژه آن که به دلیل ترافیک در گمرکات معمولا تاخیرات چند روزه در مرز کشورها به وسایل حمل و نقل تحمیل می‌گردد.
● هزینه حمل و نقل مناسب، حمل و نقل زمینی شاید نسبت به حمل و نقل دریایی گران‌تر باشد اما قطعا نسبت به حمل و نقل هوایی مقرون به صرفه‌تر است و به همین سبب از نظر اقتصادی یک گزینه مناسب به شمار می‌آید.
حمل و نقل هوایی بین‌المللی
حمل و نقل هوایی که سومین حالت از انواع روش‌های حمل و نقل بین‌المللی است، به وضعیتی گفته می‌شود که مرسوله به طریق هوایی و از طریق انواع هواپیما بین نقطه مبدا تا مقصد حمل می‌گردد.
در حمل و نقل هوایی، تشریفات گمرک و نیز بارگیری و تخلیه در فرودگاه‌های بین‌المللی انجام می‌گیرد. در این نوع حمل و نقل نیز ممکن است که مرسوله در کشور واسطه از هواپیمای اول تخلیه شده و به هواپیمای دوم منتقل شود اما ضرورتا وسیله حمل و نقل از نوع هواپیما خواهد بود.
برای آن که نقش عوامل مختلف در تعیین هزینه و زمان حمل و نقل هوایی را به دست آوریم، نخست مراحل حمل و نقل هوایی را با هم بررسی خواهیم کرد:
● ترخیص مرسوله از گمرک کشور مقصد، این گمرک در حمل و نقل دریایی در فرودگاه بین‌المللی مبدا واقع شده است که اجازه خروج کالا از خاک کشور را صادر خواهد کرد.
● بارگیری مرسوله به هواپیما، بارگیری به هواپیما با توجه به نوع مرسوله و نوع هواپیما با تجهیزات مناسب انجام خواهد شد. معمولا این مرحله حداکثر تا چند ساعت زمان می‌برد.
● حمل مرسوله از نقطه مبدا تا فرودگاه مقصد، در حمل و نقل هوایی نیز ممکن است که هواپیما در کشور واسطه فرود آمده و جابه‌جایی مرسوله از هواپیمای اول به دوم را داشته باشیم، اما در هر حال حمل مرسوله از فرودگاه مبدا تا مقصد به طریق هوایی خواهد بود.
● تخلیه مرسوله در فرودگاه مقصد، تخلیه مرسوله نقطه مقابل بارگیری آن است که مجددا با توجه به نوع مرسوله و نوع هواپیما به کمک انواع تجهیزات و امکانات و یا نیروی انسانی انجام می‌گیرد. در هر صورت این مرحله نیز معمولا در چند ساعت انجام می‌گیرد.
● ترخیص از گمرک مقصد، گمرک واقع شده در فرودگاه مقصد باید اجازه ورود به مرسوله ما بدهد تا بتوانیم آن را به کشور مقصد وارد نماییم.
در حمل و نقل هوایی، همان گونه که مشاهده شد، تشریفات اصلی شامل ترخیص از گمرکات و نیز بارگیری و تخلیه است که در نتیجه هر چه امکانات و تجهیزات در این مراحل توسعه یافته و هزینه ارائه خدمات در آن‌ها کاهش یابد، سرعت و هزینه نهایی در حمل و نقل هوایی نیز بهبود می‌یابد.
مهم‌ترین نکات مثبت و نیز چالش‌ها در حمل و نقل هوایی نیز به شرحی است که در ادامه اشاره می‌شود:
● محدودیت در حمل کالا و مرسولات سنگین و حجیم، در حمل و نقل هوایی از نظر وزنی و حجمی تنها می‌توان مرسولاتی را جابه‌جا کرد که قابلیت بارگیری و گنجایش در هواپیما را داشته باشند. در نتیجه از این نظر با محدودیت‌های قابل توجهی مواجه هستیم.
● ممنوعیت‌های قانونی ملی و بین‌المللی، در حمل و نقل هوایی محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های قانونی، اعم از قانون‌های ملی و نیز مقررات بین‌المللی سختگیرانه‌تر است که امکان حمل کلیه کالا و مرسولات را به ما نخواهد داد و نیز بر نحوه بسته‌بندی، بارگیری، حمل و تخلیه نیز حاکم است.
● هزینه حمل گران، در حمل و نقل هوایی، هزینه نهایی که بابت حمل و نقل باید بپردازیم، نسبت به انواع دیگر حمل و نقل بسیار بیشتر است و در واقع این روش از حمل و نقل به عنوان یک روش گران با هزینه نهایی قابل توجه خواهد بود.
● سرعت حمل و نقل سریع، مهم‌ترین نکته مثبت در حمل و نقل هوایی را باید در سرعت انتقال هوایی کالا و مرسوله جستجو نمود. به نحوی که از بارگیری تا تخلیه و تحویل نهایی معمولا کمتر از یک روز به طول می‌انجامد که گاهی برای طرفین یک نکته حیاتی است، به ویژه برای حمل مواد غذایی، مواد دارویی یا بهداشتی.
● امنیت در حمل و نقل، باید بدانید که حمل و نقل هوایی چه از حیث مخاطرات انسانی و چه از نظر مخاطرات طبیعی، به عنوان امن‌ترین نوع حمل و نقل شناخته می‌شود که ممکن است برای ما نکته حیاتی به شمار آورد.
حمل و نقل ترکیبی بین‌المللی
حمل و نقل ترکیبی که آخرین مدل از انواع روش‌های حمل و نقل است، به حالتی گفته می‌شود که از بیش از یک روش برای انتقال مرسوله از نقطه مبدا تا مقصد استفاده می‌شود.به عبارت دیگر، در حمل و نقل ترکیبی از حداقل دو نوع وسیله نقلیه برای نهایی سازی انتقال و تحویل مرسوله استفاده می‌شود.حمل و نقل ترکیبی که بیشتر به صورت ترکیب حمل زمینی و دریایی، ترکیب حمل دریایی و هوایی و یا ترکیب حمل زمینی و هوایی در جریان است، در زمانی استفاده می‌شود که یا امکان استفاده از هیچ یک از روش‌های حمل و نقل به صورت منحصر به فرد وجود نداشته باشد و یا آن که انتقال یک جانبه و با استفاده از تنها یک وسیله نقلیه، از نظر زمان یا هزینه به صرفه نباشد.پس حمل و نقل ترکیبی بین‌المللی شامل ترکیب بیش از یک نوع حمل و نقل است که در مواردی تنها گزینه در دسترس برای ما است و در مواردی بهترین گزینه در دسترس خواهد بود.با توجه به توضیحاتی که در این بخش داده شد، در بند بعدی بررسی می‌شود که توسعه در هر کدام از مراحل انواع روش‌های حمل و نقل، چه تاثیری در توسعه تجارت جهانی بازی می‌کند.

نقش توسعه روش‌های حمل و نقل بین‌المللی در توسعه تجارت جهانی
همانطور که پیش از این اشاره کردیم، یکی از مهم‌ترین عناصر در توسعه و پیشرفت تجارت جهانی، در گرو توسعه حمل و نقل بین‌المللی قرار دارد. همچنین اشاره کردیم که انواع روش‌های حمل و نقل شامل چهار حالت مختلف است.
دیدیم که هر کدام از روش‌های حمل و نقل، از مراحل مختلفی تشکیل شده بود، اما مراحل مشترک در همه آن‌ها شامل اولا بارگیری و تخلیه مرسوله و ثانیا ترخیص از گمرکات بود که هر کدام زمان و هزینه منحصر به فرد خود را خواهد داشت.
پس طبیعی است که هرچه تشریفات اداری و هزینه‌های مربوطه در مراحل یاد شده تعدیل شود یا کاهش یابد یا بهبود یابد، حمل و نقل کالا و مرسوله بهبود یافته است و در نتیجه تجارت جهانی نیز توسعه می‌یابد.
پس حالت‌هایی که می‌تواند از طریق توسعه حمل و نقل بین‌المللی به توسعه تجارت جهانی بیانجامد شامل موارد ذیل است:
● تعدیل تشریفات گمرکی و قوانین ملی: جالب است که بدانید که تشریفات گمرکی شامل انواع هزینه‌هایی است که باید برای ترخیص مرسوله به گمرک در قالب عوارض ورودی و خروجی و مالیات بر کالای وارداتی یا صادراتی پرداخت شود و نیز تشریفات اداری است که اجازه ورود و خروج به کشور یا از کشور را صادر می‌نماید.
پس هرچه قوانینی که هزینه‌های قابل پرداخت و نیز تشریفات اداری در جریان را تعیین می‌کند، تعدیل شود، طبیعتا انجام ترخیص از گمرکات نیز تعدیل می‌شود و در نهایت به بهبود تجارت جهانی می‌انجامد.
به همین سبب است که به ویژه بین کشورهایی که روابط تجاری در جریان است، مراودات و موافقت‌نامه‌های دو جانبه یا چندجانبه منعقد می‌شود تا هزینه‌های قابل پرداخت یا مقررات لازم الرعایه را کاهش داده یا تعدیل نماید.
همچنین این نکته به ویژه برای گمرکات کشورهای واسطه که وسیله نقلیه تنها از خاک آن‌ها عبور خواهد کرد اما تخلیه یا بارگیری در این کشور نخواهد داشت و یا آن که هیچ از نقاط مبدا و مقصد در آن کشور واقع نشده است، اهمیت دو چندانی می‌یابد.
به میزانی که بسیاری از مقررات بین‌المللی حمل و نقل برای تعدیل همین تشریفات در کشورها واسطه تنظیم شده و توسط کشورهای مختلف رعایت می‌گردد.
● توسعه تجهیزات مستقر در بنادر جهت بارگیری و تخلیه: همانطور که دانستیم مرحله بارگیری مرسوله به وسیله نقلیه و تخلیه مجدد آن از وسیله نقلیه با توجه به نوع وسیله نقلیه و نوع مرسوله انجام می‌گیرد که گاه تا چند هفته نیز به طول می‌انجامد.
طبیعی است که هرچه امکانات و تجهیزات بارگیری و تخلیه و نیز ظرفیت محل‌های بارگیری و تخلیه بهبود یابد، سرعت در انجام این مراحل نیز بهبود می‌یابد.
همچون برخی از بنادر که از تجهیزات الکترونیکی و به ویژه اینترنت اشیا استفاده می‌نمایند به نحوی که دخالت نیروی انسانی را تا ۷۰ درصد کاهش داده و در نتیجه سرعت انجام این مراحل را افزایش می‌دهند.
در مقابل برخی از پایانه‌های بارگیری و تخلیه وجود دارند که همچنان فرآیند بارگیری و تخلیه را به کمک نیروی انسانی صورت می‌دهد، که طبیعتا مدت زمان انجام این مراحل را طولانی‌تر می‌سازد.
فراموش نکنیم که حفظ امنیت و سلامت مرسوله در مرحله بارگیری و تخلیه نیز کاملا به تجهیزات و امکاناتی که استفاده می‌کنیم بستگی دارد و طبیعتا از اهمیت خاصی نیز برخوردار است. پس هر چه بتوانیم از تجهیزات به روز و ایمن بیشتری استفاده کرده و خطای انسانی و دخالت نیروی انسانی را کاهش دهیم، به کیفیت نهایی در حمل و نقل و امنیت کالای خود کمک کرده‌ایم.
● افزایش ظرفیت پایانه‌ها و بنادر بارگیری و تخلیه: یکی از نکاتی که نه تنها ترافیک در بنادر و پایانه‌ها ایجاد می‌کند بلکه می‌تواند برخی از وسایل نقلیه را از تجهیزات مستقر در آن پایانه محروم سازد، ظرفیت و گنجایش و امکانات این بنادر و پایانه‌هاست.
برای مثال در حمل و نقل دریایی، مهم است که بندر مبدا و مقصد از نظر عمق آب و تجهیزات مستقر در آن، امکان پهلوگیری و تخلیه از وسیله نقلیه اصلی را داشته باشد، و الا بارگیری باید به واسطه کشتی‌ها یا کرجی‌های کوچک‌تر انجام شود که مدت زمان بارگیری و تخلیه را به دو برابر زمان عادی افزایش می‌دهد.
همچنان که ترافیک بنادر و پایگاه‌ها، منجر می‌شود به اینکه وسایل نقلیه در صف انتظار جهت بارگیری و تخلیه باقی بمانند که گاه تا چند هفته نیز به طول می‌انجامد.
کلیه این موارد به اهمیت ظرفیت و گنجایش پایانه‌های حمل و بنادر باز می‌گردد. پس هر چه امکانات، تجهیزات، گنجایش و ظرفیت این بنادر ارتقا یابد، یا پایانه‌های حرکتی در نقاط مبدا و مقصد از امکانات به روزتر یا ظرفیت بیشتری برخوردار شوند، طبیعی است که سرعت نهایی حمل و نقل افزایش می‌یابد، از تحمیل هزینه‌های مازاد به طرفین قرارداد خرید و فروش خودداری می‌شود و در نهایت تجارت جهانی منتفع می‌گردد.
به عبارت ساده‌تر توسعه امکانات و تجهیزات در بنادر و پایانه‌هایی که در حمل و نقل بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌گیرند، رابطه مستقیمی دارد با توسعه تجارت جهانی که به واسطه قراردادهای خرید و فروش بین‌المللی در جریان است. اعم از آن که بنادر دریایی منظور نظر باشد، یا پایانه‌های فرودگاهی یا گمرکات مرزی در جاده‌های بین‌المللی.

انتهای پیام//