دریانیوز// در تقویم ما ایرانیان، جشن های بسیاری دیده می شود که یکی از مهم‌ترین‌ها شب یلدا است. در واقع چندین هزار سال است که ایرانیان آخرین شب پاییز را که یلدا نام دارد و بلندترین و تاریک ترین شب سال لقب گرفته‌است تا سپیده دم و زایش اولین اشعه‌های آفتاب، بیدار می مانند و در کنار اعضای خانواده و فامیل و دوستان خود به بزم و شادی می‌گذرانند تا بر اندوه غیبت خورشید چیره شوند و سپیده صبح و زایش نور را به انتظار بنشینند و یک بار دیگر بر این باور خود صحه بگذارند که پایان شب سیه، سپید است.
از گذشته های دور، ایرانیان شب یلدا یا شب چله را تا سپیده صبح در گرد آتش، به جشن و پایکوبی می‌گذراندند و با میوه‌هایی همچون انار، خرمالو، هندوانه، سیب و به از میهمانان خود پذیرایی می‌کردند. امروزه، با وجود این که به واسطه زندگی ماشینی و روزمرگی های بزرگ و کوچک میان مردم ایران و سنت‌‌ها و آداب و رسوم گذشته فاصله افتاده است، ولی همچنان می‌توان نمودهایی از سنت‌‌های ایران باستان را در مناسبت‌هایی نظیر شب یلدا ملاحظه کرد. جشن چله یا جشن یلدا، امروزه هم، با گرد هم آمدن و شب نشینی اعضای خانواده و فامیل برگزار می شود.
آیین این شب، تناول انواع آجیل مخصوص، انار، هندوانه و شیرینی و میوه های متنوع است که همه جنبه نمادین دارند و نشان فراوانی، برکت، تندرستی و شادکامی هستند. در این شب تفأل به دیوان حافظ شیرازی مرسوم است و بزرگان جمع با داستان سرایی و مثل‌گویی، کوچک‌تر‌ها را بر سر ذوق می‌آورند و با حکایت‌هایی از گذشتگان آشنا می‌کنند. به باور ایرانیان باستان، یلدا شبی است که تا سپیده صبح باید در پرتو نور و آتش بگذرد تا اهریمن فرصت دژخویی و تباهی نیابد. شب یلدا به فاصله زمانی میان غروب آفتاب در ۳۰ آذر ماه (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول دی ماه (نخستین روز زمستان) گفته میشود. کلمه چلّه هم مخفف واژه چهل و صرفاً نشان دهنده گذشت یک دوره زمانی معین (و نه الزاماً چهل روز) است. ایرانیان باستان با استفاده از تجربیات و توانایی‌هایی که داشتند،
فعالیت های خود را با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و حرکت و قرار ستارگان تنظیم می‌کردند. چله بزرگ از اولین روز دی ماه که خرم روز نام دارد، تا دهم بهمن ماه که جشن سده است، محاسبه میشود و در این ایام شدت سرما بیشتر است، سپس چله کوچک فرا می رسد که از دهم بهمن ماه تا بیستم اسفند ماه به طول می انجامد و در این ایام کم کم از شدت سرما کاسته میشود. یلدا از واژه ای سریانی به معنای تولد و زایش برگرفته شده است. در باور ایرانیان باستان، تاریکی سمبل اهریمن است و از آن جایی که در طولانی ترین شب سال، تاریکی اهریمنی دیر می پاید، این شب در نظر ایرانیان منحوس و بدقدم بوده و چون فرا می رسید، آتش روشن می‌کردند تا تاریکی و ارواح اهریمنی و شیطانی بگریزند و نابود شوند.
هم چنین مردم گرد هم جمع می شدند و تمام شب را با خوردن می‌گذراندند و به شادی و پایکوبی و گفتگو می‌پرداختند. ایرانیان باستان با این اعتقاد که سپیده دم شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها طولانی‌تر می‌شوند و تابش نور ایزدی جهان را فرا می‌گیرد، آخرین شب پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید نامیدند و از آن زمان تاکنون، برای آن جشن بزرگی بر پا میشود و به همین دلیل، در آیین زرتشتی، به دهمین ماه سال، دی، به معنای دادار و آفریننده می‌گفتند که در واقع، ماه تولد خورشید بود.از جذاب‌ترین آیین‌های شب یلدا یا شب چله، سفره و خوردنی‌های آن است. سفره شب یلدا شامل میوه‌های مخصوص، آجیل مخصوص و دیگر تنقلات است. میوه‌ها جزئی اصلی از سفره یلدا هستند. در این سفره نقش اصلی را میوه‌های سرخ رنگ بر عهده دارند. رنگ سرخ این میوه‌ها نماد خورشید است.
انار
انار میوه اصلی سفره شب یلداست. پیشینیان انار را میوه باروری و برکت می‌دانستند. آنها این معنا را از دانه‌های زیاد آن دریافت می‌کردند. همچنین انار به خاطر رنگ قرمزش نماد شادی و خورشید است. این میوه از دوران بسیار قدیم میوهای مقدس شناخته شده است. انار حتی در ادیان بزرگ دنیا جایگاه ویژه‌ای دارد. در اساطیر و افسانه‌ها هم ذکر آن رفته است. در دین زرتشتی انار از درختان مینوی است و از عناصر مقدس و خجسته به شمار می‌رود. زرتشتی‌ها از شاخه‌ها و میوه آن در مراسم دینی خود استفاده می‌کنند. انار از دید مسلمانان هم میوهای مقدس بوده و در قرآن کریم از آن به‌عنوان میوهای بهشتی نام برده شده. خوردن این میوه توسط بزرگان دینی توصیه شده است.
هندوانه
هندوانه هم مثل انار میوه مخصوص سفره یلدا ست. اما آیا خوردن هندوانه اول سرما عجیب نیست؟ باید گفت که همه می‌دانیم هندوانه میوهای تابستانی است؛ پس هندوانه علاوه بر سرخیش نمادی از خورشید است و یادآور گرمای تابستان و حرارت است.باور بر این بوده که اگر مقداری هندوانه در شب چلّه بخورند؛ در سراسر چلّه بزرگ و کوچک، از سرما و بیماری در امان خواهند بود. همچنین هندوانه هم مثل انار از میوه‌های پردانه است و نماد برکت و فراوانی.
میوه‌های پاییزی
از دیگر میوه‌های سفره یلدا می‌توان انواع میوه‌های پاییزی را نام برد. در گذشته به همراه انار و هندوانه، میوه‌های فصلی را هم در سفره می‌گذاشتند. میوه‌هایی مثل پرتقال و انواع مرکبات، سیب، خرمالو، گلابی و حتی لبو و کدو تنبل می‌توانند جایی در سفره یلدا داشته باشند.
تنقلات و آجیل شب یلدا
در این شب مهم‌تر از شام، تنقلات و آجیل مخصوص شب یلدا ست. در گذشته که نگهداری طولانی مدت میوه‌ها راحت نبود؛ خیلی از میوه‌ها را برای نگهداری و مصرف در فصل‌های دیگر، خشک می‌کردند. مغزهایی مثل پسته، گردو، بادام و فندق اجزای اصلی آجیل مخصوص شب یلدا هستند. در کنار این‌ها انجیر و توت خشک شده هم حاضر اند. از قدیم نخودچی و کشمش در بین آجیل شب یلدا وجود داشته. غیر از این‌ها گندم و نخود برشته، شاهدانه، تخمه هندوانه و کدو هم جز آجیل‌های شب یلدا بوده‌است.
برگه میوه
یکی از تنقلات محبوب شب یلدا میوه‌های خشک شده است. برگه میوه جایگزینی مناسب برای تنقلات ناسالم و حجم زیاد شیرینی‌های صنعتی می‌باشد. آنچه تاکنون گفته شد تنها زیبایی‌های این شب بود. امروزه برگزاری یک جشن در شب یلدا هزینه زیادی را روی دست خانواده‌ها می‌گذارد. خانواده‌ها دوست دارند در شب یلدا و در دورهمی، کمبودی وجود نداشته باشد و این شب را به بهترین شکل پشت سر بگذارند اما گرانی وسایل مورد استفاده در شب یلدا، برای بیشتر خانواده‌ها برگزاری جشن این شب را سخت می‌کند.
هر چه به این شب نزدیک‌تر می‌شویم قیمت‌ها هم افسارگسیخته‌تر میشود. چیزی که در سال‌های گذشته نیز شاهد آن بودیم بالا بودن قیمت اجناس در نزدیکی شب یلداست. هر ساله نیز مسئولان وعده می‌دهند که نظارت بر بازار این شب انجام میشود اما علی‌رغم تلاش‌ها برای تثبیت قیمت‌ها، افراد سودجو همواره از این فرصت استفاده کرده و کام مردم را تلخ می‌کنند. تلخ‌کامی که اگر نظارت بر بازار به اندازه کافی انجام شود دیگر شاهد آن نخواهیم بود و همه در این شب در کنار خانواده و عزیزان خود به شادی می‌گذرانند کام‌شان شیرین میشود. مردم منتظرند ببینند امسال تا چه اندازه نظارت بر بازار شب یلدا انجام میشود و آنها می‌توانند وسایل مورد نیاز خود را تهیه کنند و شب خوبی را در کنار عزیزان خود بگذرانند. تاکنون به دلیل نبود نظارت کافی، یلدا برای بیشتر خانواده‌ها شبی گران است و تلخ‌کامی آنها را به همراه دارد.
ثبت دیدگاه