دریانیوز// در حالی که جامعه پرستاری، ستون فقرات نظام سلامت هر کشور به شمار می‌آید، هشدارهای کارشناسان نشان می‌دهد کمبود پرستار در ایران به مرحله‌ای بحرانی رسیده است.
آمارهای نگران‌کننده از نسبت پرستار به تخت بیمارستانی، اجرای ناقص قوانین حمایتی، پایین بودن تعرفه خدمات پرستاری و کاهش انگیزه شغلی، سلامت عمومی را با تهدیدی جدی مواجه کرده است. استان‌های مرزی و کم‌برخورداری چون هرمزگان، از نخستین مناطقی هستند که فشار این بحران را به‌وضوح احساس می‌کنند.
پرستاری؛ شغلی با ماهیت حاکمیتی
مرتضی سپهریان، عضو شورای عالی سازمان نظام پرستاری، در تازه‌ترین اظهارات خود گفته است: «کمبود پرستار به مرز بحران رسیده و اگر نگاه حاکمیتی به این شغل اصلاح نشود، تبعات اجتماعی و بهداشتی جبران‌ناپذیری در پی خواهد داشت.» او با استناد به ماده ۸ قانون مدیریت خدمات کشوری، یادآور می‌شود که مشاغلی حاکمیتی شناخته می‌شوند که بر ارتقای بهداشت عمومی، کنترل بیماری‌های واگیر و مدیریت بحران‌های طبیعی و غیرطبیعی تأثیر مستقیم دارند؛ ویژگی‌هایی که به‌روشنی در شغل پرستاری وجود دارد. با این حال، نظام سیاست‌گذاری و اجرایی کشور، هنوز پرستاری را در جایگاه واقعی خود نمی‌بیند.
نسبت نگران‌کننده پرستار به تخت
بر اساس استانداردهای جهانی، هر تخت بیمارستانی باید حداقل ۱.۸ پرستار در نوبت‌های کاری مختلف داشته باشد. این عدد در ایران به کمتر از ۰.۹ کاهش یافته و در برخی مناطق نظیر جنوب کشور، به ۰.۶ نیز رسیده است. این کاهش، علاوه بر وارد کردن فشار طاقت‌فرسا به پرستاران موجود، منجر به افت محسوس کیفیت خدمات درمانی، افزایش خطاهای پزشکی و نارضایتی بیماران شده است.
استان هرمزگان؛ پرستارانی در خط مقدم فراموشی
شرایط اقلیمی سخت، پراکندگی جغرافیایی، محرومیت زیرساختی، کمبود امکانات رفاهی و نبود انگیزه کافی، باعث شده استان هرمزگان با بحرانی مضاعف در حوزه پرستاری مواجه باشد. به گفته یکی از پرستاران ، تنها در یک بخش عمومی با ظرفیت ۲۵ تخت، گاهی دو یا سه پرستار مسئول رسیدگی به بیماران هستند.
این شرایط در مناطق کم‌برخوردارتر نظیر میناب، جاسک، بشاگرد و قشم وخیم‌تر است. در برخی مراکز، تنها یک پرستار شیفت شب را می‌گرداند و باید هم‌زمان نقش پرستار، ناظر، دستیار پزشک و مراقب بیمار را ایفا کند.همچنین در جزایر استان، به‌ویژه قشم، هرمز و هنگام، کمبود نیروی پرستاری با کمبود تجهیزات و پزشک عمومی نیز همراه است. نبود شرایط سکونت مناسب برای پرستاران اعزامی و فاصله زیاد از مراکز درمانی اصلی، مزید بر علت شده است تا نیروهای جوان، تمایلی برای ماندن در این مناطق نداشته باشند.
تعرفه پایین، انگیزه کمتر
یکی از اصلی‌ترین مشکلات جامعه پرستاری، نادیده گرفتن تعرفه واقعی خدمات آن‌هاست. سپهریان می‌گوید: «در حال حاضر، مبلغ خدمات پرستاری برای هر ساعت، کمتر از ۴۰ هزار تومان است؛ رقمی که با سختی کار، فشار روانی و مسئولیت‌های سنگین این حرفه هم‌خوانی ندارد.» علیرغم ابلاغ تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری، به واسطه حمایت رهبری و پیگیری جامعه پرستاری، بسیاری از بیمه‌ها همچنان در برابر پرداخت مبالغ واقعی مقاومت می‌کنند.
این مسئله باعث شده مراکز درمانی نتوانند دستمزد منصفانه به پرستاران پرداخت کنند، و نتیجه آن کاهش انگیزه، ترک خدمت یا مهاجرت به کشورهای دیگر است.
قانون مشاغل سخت؛ وعده‌ای که هنوز اجرایی نشده
با وجود اینکه شغل پرستاری در ردیف مشاغل سخت و زیان‌آور قرار گرفته، اما هنوز بسیاری از پرستاران از مزایای این قانون بهره‌مند نشده‌اند. در بسیاری از مراکز، بازنشستگی زودتر از موعد اجرا نمی‌شود، مرخصی استحقاقی با سخت‌گیری داده می‌شود، و ساعت کاری فراتر از استانداردهای تعیین‌شده است.
در استان هرمزگان، فشار کاری پرستاران به دلیل کمبود نیرو دوچندان است. در برخی مناطق، پرستاران مجبور به پوشش سه شیفت متوالی در هفته هستند. خستگی مفرط، فرسودگی شغلی و مشکلات جسمی و روحی از جمله تبعات رایج در بین نیروهای پرستاری این استان است.
جذابیت از دست رفته یک شغل شریف
سپهریان در بخش دیگری از سخنان خود، به واقعیتی تلخ اشاره می‌کند: شغل پرستاری دیگر جذاب نیست. در گذشته، پرستاری به‌عنوان حرفه‌ای شریف و انسانی، جایگاه والایی در جامعه داشت، اما امروز، بسیاری از دانشجویان این رشته پس از فارغ‌التحصیلی، یا جذب بازارهای غیرمرتبط می‌شوند یا به فکر مهاجرت هستند.
حقوق ناکافی، خدمات رفاهی ناچیز، تأخیر در پرداخت‌ها، عدم امنیت شغلی و نادیده گرفتن شأن حرفه‌ای، بلای جان جامعه پرستاری شده است. این موضوع در هرمزگان، با توجه به سختی‌های منطقه‌ای، خود را بیشتر نشان می‌دهد و ظرفیت نگهداشت نیروی متخصص در این استان را به‌شدت کاهش داده است.
آینده بدون پرستار؛ زنگ خطری برای نظام سلامت
جمعیت رو به سالمندی کشور، افزایش تخت‌های بیمارستانی، رشد بیماری‌های مزمن، احتمال وقوع بحران‌های جدید (از پاندمی‌ها تا بلایای طبیعی)، همه نشان‌دهنده نیاز فوری کشور به بازآرایی ساختار نیروی انسانی در نظام سلامت هستند.اگر امروز برنامه‌ریزی فوری و راهبردی برای جذب، آموزش، نگهداشت و حمایت مالی و روانی از پرستاران انجام نشود، در آینده‌ای نه‌چندان دور، سیستم درمان کشور دچار اختلال خواهد شد.
راهکارها و توصیه‌ها
* شناخت شغل پرستاری به‌عنوان شغل حاکمیتی در سیاست‌گذاری‌های کلان
* افزایش تعرفه خدمات پرستاری متناسب با نرخ واقعی تورم و سختی کار
* استخدام فوری پرستاران جدید برای جبران کمبود شدید در استان‌های محروم
* اجرای کامل قانون مشاغل سخت و زیان‌آور با کاهش ساعت کاری و ارتقای بازنشستگی
* بهبود خدمات رفاهی، خوابگاه، بیمه تکمیلی و امنیت شغلی پرستاران به‌ویژه در استان‌هایی چون هرمزگان
* افزایش تعامل با سازمان برنامه و بودجه و بیمه‌ها برای پرداخت به‌موقع مطالبات و اصلاح سازوکار پرداخت‌ها
در نهایت باید گفت : پرستاری ستون سلامت جامعه است، اما امروز این ستون در حال فروریختن است. هشدارهای مکرر مسئولان نظام پرستاری و گزارش‌های میدانی از استان‌هایی چون هرمزگان، نشان می‌دهد نظام سلامت کشور با بحرانی جدی در حوزه منابع انسانی مواجه است.
وقت آن رسیده که تصمیم‌گیران، دغدغه پرستاران را دغدغه ملی بدانند و برای نجات این قشر حیاتی، تصمیماتی فوری و مؤثر اتخاذ کنند؛ چرا که در فقدان پرستار، نه فقط بیمار، بلکه کل جامعه آسیب خواهد دید.
ثبت دیدگاه