دریانیوز// شهرستان بندرعباس، به‌عنوان مرکز اقتصادی و تجاری استان هرمزگان و یکی از قطب‌های اصلی تجارت کشور، با چالشی خاموش اما نگران‌کننده مواجه شده است: کاهش نرخ باروری کلی (TFR) .
به گزارش رئیس مرکز بهداشت این شهرستان، دکتر اصغر زائری، نرخ باروری در سه سال گذشته روند نزولی داشته و از ۱.۹۲ درصد در سال ۱۴۰۱ به ۱.۶۱ درصد در سال گذشته رسیده است. این کاهش، که به زیر سطح جایگزینی جمعیت (۲.۱ فرزند به ازای هر زن) رسیده، هشداری جدی برای آینده جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی بندرعباس است. در این گزارش، ضمن بررسی علل و پیامدهای این پدیده، به راهکارهای پیشنهادی برای مقابله با این چالش پرداخته‌ایم.
روند نزولی نرخ باروری یک هشدار جمعیتی
نرخ باروری کلی (TFR)، شاخصی کلیدی است که میانگین تعداد فرزندانی را که یک زن در طول دوره باروری خود (۱۵ تا ۴۹ سالگی) به دنیا می‌آورد، نشان می‌دهد. بر اساس گزارش دکتر زائری، این نرخ در بندرعباس از ۱.۹۲ درصد در سال ۱۴۰۱ به ۱.۸۷ درصد در سال ۱۴۰۲ و در نهایت به ۱.۶۱ درصد در سال گذشته کاهش یافته است.
این سیر نزولی، که به زیر سطح جایگزینی (۲.۱ فرزند) رسیده، نشانه‌ای از کاهش تمایل به فرزندآوری در این شهرستان است. چنین روندی، اگر ادامه یابد، می‌تواند به پیری جمعیت، کاهش نیروی کار جوان و افزایش فشار بر سیستم‌های حمایتی منجر شود.
عوامل اقتصادی مانعی بزرگ در مسیر فرزندآوری
یکی از اصلی‌ترین دلایل کاهش نرخ باروری در بندرعباس، فشارهای اقتصادی است. هزینه‌های بالای زندگی، گرانی مسکن و بیکاری یا عدم ثبات شغلی، به‌ویژه برای زوج‌های جوان، تمایل به تشکیل خانواده و فرزندآوری را کاهش داده است. بندرعباس، با وجود جایگاهش به‌عنوان قطب اقتصادی، از کمبود زیرساخت‌های حمایتی برای خانواده‌ها رنج می‌برد.
هزینه‌های بالای مسکن و تورم، بسیاری از زوج‌ها را به سمت تک‌فرزندی یا حتی انصراف از فرزندآوری سوق داده است. به گفته کارشناسان، بهبود شرایط اقتصادی، ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار و ارائه تسهیلات مسکن می‌تواند به افزایش نرخ باروری کمک کند.
تحولات اجتماعی و فرهنگی تغییر در الگوهای زندگی
علاوه بر عوامل اقتصادی، تغییرات اجتماعی و فرهنگی نیز نقش مهمی در کاهش نرخ باروری ایفا می‌کنند. افزایش سن ازدواج که در بندرعباس نیز مانند سایر نقاط کشور به‌طور میانگین برای زنان به حدود ۲۴ سال و برای مردان به ۲۸ سال رسیده، یکی از عوامل کلیدی است.
همچنین، گرایش به سبک زندگی مدرن، اولویت دادن به تحصیلات و پیشرفت شغلی و کاهش ارزش‌های سنتی مرتبط با تشکیل خانواده‌های پرجمعیت، تمایل به فرزندآوری را کاهش داده است. مشارکت بیشتر زنان در بازار کار و افزایش آگاهی آن‌ها از حقوق خود نیز، اگرچه گامی مثبت در توسعه اجتماعی است، اما بدون سیاست‌های حمایتی مناسب، به کاهش نرخ باروری منجر شده است.
پیامدهای کاهش نرخ باروری تهدیدی برای آینده بندرعباس
کاهش نرخ باروری به زیر سطح جایگزینی، پیامدهای بلندمدتی برای بندرعباس به دنبال خواهد داشت. پیری جمعیت، که پیش‌بینی می‌شود ایران طی دو دهه آینده با آن مواجه شود، نیروی کار جوان را کاهش داده و فشار بر سیستم‌های بازنشستگی و مراقبت‌های بهداشتی را افزایش خواهد داد.
بندرعباس، که اقتصاد آن به نیروی کار پویا وابسته است، ممکن است با کاهش بهره‌وری اقتصادی و تضعیف جایگاه خود به‌عنوان قطب تجاری مواجه شود. علاوه بر این، کاهش جمعیت جوان می‌تواند به کاهش نشاط اجتماعی، تضعیف انسجام فرهنگی و حتی کاهش تقاضا برای خدمات و محصولات محلی منجر شود.
راهکارهای پیشنهادی سیاست‌های حمایتی و تشویقی
برای مقابله با این چالش، سیاست‌گذاری‌های هدفمند و جامع ضروری است. در سطح محلی، استانداری هرمزگان و نهادهای مرتبط می‌توانند با ارائه تسهیلات مالی، مانند وام‌های کم‌بهره برای ازدواج و مسکن و حمایت از خانواده‌های کم‌درآمد، به افزایش نرخ باروری کمک کنند.
ایجاد مهدکودک‌های رایگان یا یارانه‌ای در کنار محل کار والدین، ارائه مرخصی‌های زایمان طولانی‌تر و حمایت از مادران شاغل از دیگر اقدامات مؤثر است. همچنین، صنایع بزرگ و کوچک بندرعباس، که از منابع این منطقه بهره‌مند شده‌اند، می‌توانند در قالب مسئولیت‌های اجتماعی نقش‌آفرینی کنند.
بر اساس بند «خ» ماده ۲۰ قانون برنامه پنج‌ساله هفتم توسعه، صنایع می‌توانند هزینه‌های خود در حوزه مسئولیت‌های اجتماعی، مانند ساخت مهدکودک‌ها، مراکز آموزشی، یا ارائه خدمات به خانواده‌ها، را از اصل مالیات کسر کنند. این فرصت قانونی می‌تواند به‌عنوان اهرمی برای جلب مشارکت صنایع در رفع این چالش جمعیتی استفاده شود.
نقش آگاهی‌بخشی و فرهنگ‌سازی
آگاهی‌بخشی به جامعه نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برگزاری کمپین‌های آموزشی در مورد اهمیت فرزندآوری برای آینده جمعیتی، همراه با ترویج ارزش‌های خانوادگی در کنار سبک زندگی مدرن، می‌تواند نگرش‌های منفی نسبت به فرزندآوری را تغییر دهد.
رسانه‌های محلی، از جمله روزنامه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، می‌توانند با انتشار داستان‌های موفقیت خانواده‌های پرجمعیت و معرفی سیاست‌های حمایتی، به افزایش انگیزه زوج‌های جوان کمک کنند. در پایان باید گفت : جناب آقای استاندار، کاهش نرخ باروری در بندرعباس چالشی چندوجهی است که نیازمند اقدام فوری و هماهنگ است. این شهرستان، با ظرفیت‌های عظیم اقتصادی و انسانی، می‌تواند با سیاست‌گذاری‌های هوشمندانه و مشارکت صنایع، این تهدید را به فرصتی برای توسعه پایدار تبدیل کند.
ایجاد زیرساخت‌های حمایتی، ارائه تسهیلات اقتصادی و فرهنگ‌سازی برای فرزندآوری، گام‌هایی کلیدی در این مسیر هستند. آینده بندرعباس در گرو تصمیمات امروز شماست. بیایید با همکاری نهادهای دولتی، صنایع و مردم، بندرعباسی بسازیم که نه‌تنها قطب اقتصادی، بلکه الگویی برای توسعه جمعیتی و اجتماعی باشد.
ثبت دیدگاه