دریانیوز// هرمزگان، استانی که به دلیل شرایط اقلیمی منحصربه‌فرد، قطب تولید محصولات کشاورزی خارج از فصل و محصولات فصلی در ایران محسوب می‌شود، با یک تناقض دردناک مواجه است: در حالی که کشاورزان این منطقه با هزینه‌های بالا و در شرایط خشکسالی شدید، محصولاتی نظیر پیاز، گوجه‌فرنگی، نارنگی ،صیفی جات و سایر محصولات کشاورزی تولید می‌کنند، نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی و پایانه صادراتی مناسب، آن‌ها را در فصل برداشت به ورطه زیان و ناامیدی می‌کشاند.
این وضعیت نه‌تنها به هدررفت منابع آب و سرمایه‌های کشاورزان منجر شده، بلکه دلالان را به تنها برندگان این چرخه معیوب تبدیل کرده است. ضرورت ایجاد صنایع تبدیلی و پایانه صادراتی، که بارها از سوی مقاماتی مانند مدیرعامل سازمان تعاون روستایی و استاندار هرمزگان مورد تأکید قرار گرفته، بیش از پیش احساس می‌شود.
این سرمقاله به بررسی این بحران، پیامدهای آن و راهکارهای لازم برای رفع آن می‌پردازد.هرمزگان در شرایط فعلی درواقع گنج کشاورزی در سایه محرومیت است.هرمزگان به دلیل آب‌وهوای گرم و مرطوب و خاک حاصلخیز، توانایی تولید محصولات کشاورزی در فصول مختلف سال، به‌ویژه محصولات خارج از فصل مانند پیاز، گوجه‌فرنگی، خیار و مرکبات را دارد.
این ظرفیت، هرمزگان را به یکی از تأمین‌کنندگان اصلی بازارهای داخلی و حتی بالقوه صادراتی تبدیل کرده است. با این حال، نبود زیرساخت‌های لازم مانند صنایع تبدیلی و تکمیلی و پایانه‌های صادراتی، این پتانسیل عظیم را به یک چالش بزرگ برای کشاورزان تبدیل کرده است.
طبق گزارش‌های مرکز آمار ایران، هرمزگان سالانه حجم قابل‌توجهی از محصولات کشاورزی تولید می‌کند، اما بخش عمده این محصولات به دلیل نبود امکانات فرآوری و صادرات، یا روی زمین رها می‌شوند یا با قیمتی ناچیز به دلالان فروخته می‌شوند.در فصل برداشت، کشاورزان با معضل مازاد تولید مواجه می‌شوند.
به عنوان مثال، تولید پیاز در هرمزگان، به‌ویژه در مناطق میناب و رودان، به دلیل عدم توانایی در فرآوری و صادرات، اغلب به هدر می‌رود. در سال‌های اخیر، دولت مجبور شده است برای حمایت از کشاورزان، پیاز مازاد را خریداری کرده و در مواردی بخشی از آن را هم امحا کند، اقدامی که نه‌تنها برای دولت هزینه‌بر است، بلکه به معنای هدررفت منابع آب و سرمایه کشاورزان در شرایط خشکسالی است.دلالان در واقع برندگان اصلی این چرخه معیوب هستند.
یکی از تلخ‌ترین جنبه‌های این بحران، نقش دلالان در بهره‌کشی از کشاورزان است. نمونه بارز این مسئله در منطقه سیاهو، قطب تولید نارنگی هرمزگان، دیده می‌شود. دلالان، نارنگی سیاهو را به‌صورت قرضی و با قیمت‌های بسیار پایین از باغداران خریداری می‌کنند و سپس این محصولات را با چند برابر قیمت در بازارهای تهران و سایر شهرها به فروش می‌رسانند.
در بسیاری از موارد، این دلالان ماه‌ها بعد بدهی خود را به کشاورزان پرداخت می‌کنند و در برخی موارد حتی از پرداخت طفره می‌روند. این روند، کشاورزان را در تنگنای مالی قرار داده و انگیزه آن‌ها را برای ادامه تولید کاهش می‌دهد.طبق گزارش‌های محلی، قیمت فروش نارنگی سیاهو در مزرعه گاهی به کمتر از ۱۰۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم می‌رسد، در حالی که همین محصول در بازارهای تهران با قیمتی بیش از ۵۰۰،۶۰۰هزار تومان فروخته می‌شود.
این اختلاف فاحش، نتیجه نبود پایانه‌های صادراتی و بازارهای سازمان‌یافته است که امکان فروش مستقیم محصولات توسط کشاورزان را فراهم کند. دلالان، با سوءاستفاده از این خلأ، سودهای کلانی به جیب می‌زنند، در حالی که کشاورزان در فقر و بدهی غرق می‌شوند.نبود صنایع تبدیلی، هدررفت منابع و فرصت‌ها را به همراه دارد.
صنایع تبدیلی و تکمیلی، مانند کارخانه‌های تولید رب گوجه‌فرنگی، کنسانتره میوه، یا فرآوری پیاز و… می‌توانند مازاد تولید را به محصولاتی با ارزش افزوده بالا تبدیل کنند که هم در بازار داخلی تقاضا دارند و هم قابلیت صادرات. با این حال، هرمزگان از کمبود شدید این صنایع رنج می‌برد.
به عنوان مثال، در حالی که پیاز هرمزگان می‌تواند به محصولاتی مانند پودر پیاز، پیاز خشک، یا ترشیجات تبدیل شود، نبود کارخانه‌های فرآوری باعث شده که این محصول یا روی زمین رها شود یا با قیمت‌های ناچیز فروخته شود. این وضعیت در شرایطی رخ می‌دهد که هرمزگان با بحران کم‌آبی مواجه است و تولید هر کیلوگرم محصول کشاورزی نیازمند مصرف آب قابل‌توجهی است.
علاوه بر این، نبود پایانه‌های صادراتی مجهز، امکان عرضه محصولات هرمزگان به بازارهای جهانی را محدود کرده است. کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و آسیای میانه، بازارهای بالقوه‌ای برای محصولات کشاورزی ایران هستند، اما نبود زیرساخت‌های صادراتی، مانند سردخانه‌ها، سیستم‌های بسته‌بندی استاندارد و پایانه‌های صادراتی، این فرصت را از کشاورزان سلب کرده است.
در نتیجه، محصولات باکیفیت هرمزگان یا در بازار داخلی به هدر می‌روند یا به دست دلالان می‌افتند.پیامدهای این بحران فقط فقر، ناامیدی و کاهش تولید است.نبود صنایع تبدیلی و پایانه‌های صادراتی، پیامدهای گسترده‌ای برای کشاورزان هرمزگان داشته است.
بسیاری از کشاورزان، به دلیل زیان‌های مکرر، ترجیح می‌دهند محصولات خود را روی زمین رها کنند تا هزینه‌های اضافی برداشت و حمل‌ونقل را متحمل نشوند. این تصمیم، نه‌تنها به کاهش تولید کشاورزی در بلندمدت منجر می‌شود، بلکه به افزایش فقر و بیکاری در این استان محروم کمک می‌کند.
طبق گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، هرمزگان در شاخص‌های فقر و بیکاری در صدر استان‌های کشور قرار دارد، و این وضعیت با ناکارآمدی در بخش کشاورزی تشدید می‌شود.علاوه بر این، هدررفت محصولات کشاورزی در شرایط خشکسالی، ضربه‌ای بزرگ به منابع آب کشور است.
تولید هر کیلوگرم پیاز یا گوجه‌فرنگی ، هندوانه و…نیازمند صدها لیتر آب است و وقتی برخی از این محصولات روی زمین رها می‌شوند یا امحا می‌شوند، منابع آبی کشور به هدر می‌رود. این وضعیت، در حالی که ایران با بحران کم‌آبی مواجه است، غیرقابل‌قبول است.مدیرعامل سازمان تعاون روستایی و استاندار هرمزگان بارها بر ضرورت ایجاد صنایع تبدیلی و پایانه‌های صادراتی تأکید کرده‌اند، اما این وعده‌ها هنوز به مرحله اجرا نرسیده‌اند.
برای رفع این بحران، اقدامات زیر ضروری است:
• ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی: دولت باید با جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و تخصیص بودجه، کارخانه‌های فرآوری محصولات کشاورزی مانند رب، کنسانتره، و محصولات خشک را در هرمزگان راه‌اندازی کند.
• احداث پایانه‌های صادراتی: پایانه‌های صادراتی مجهز به سردخانه، سیستم‌های بسته‌بندی استاندارد و امکانات لجستیکی باید در بندرعباس و سایر مناطق کلیدی هرمزگان ایجاد شوند تا محصولات به بازارهای جهانی راه یابند.
• حمایت مستقیم از کشاورزان: سازمان تعاون روستایی باید با خرید تضمینی محصولات و حذف واسطه‌ها، از زیان کشاورزان جلوگیری کند.
• مقابله با دلالان: نظارت بر بازار محصولات کشاورزی و ایجاد بازارهای مستقیم فروش، دلالان را از چرخه حذف کرده و سود را به کشاورزان می‌رساند.
• مدیریت منابع آب: با توجه به خشکسالی، باید از فناوری‌های نوین کشاورزی مانند آبیاری قطره‌ای حمایت شود تا مصرف آب کاهش یابد.
در یک‌کلام‌باید گفت که هرمزگان، با ظرفیت بی‌نظیر خود در تولید محصولات کشاورزی خارج از فصل، می‌تواند به یکی از قطب‌های صادراتی منطقه تبدیل شود، اما نبود صنایع تبدیلی و پایانه‌های صادراتی، این پتانسیل را به تهدیدی برای کشاورزان تبدیل کرده است.
دلالان از این خلأ سوءاستفاده می‌کنند، محصولات با زحمت تولیدشده روی زمین رها می‌شوند و منابع آب در شرایط خشکسالی به هدر می‌روند. وعده‌های مسئولین، از جمله مدیرعامل سازمان تعاون روستایی و استاندار هرمزگان، برای ایجاد زیرساخت‌های لازم باید هرچه سریع‌تر عملی شود.
اگر این وضعیت ادامه یابد، نه‌تنها کشاورزان هرمزگان در فقر و ناامیدی غرق می‌شوند، بلکه فرصت بزرگی برای توسعه اقتصادی کشور از دست خواهد رفت. وقت آن است که دولت با عزمی راسخ، به جای وعده، اقداماتی قاطع برای نجات کشاورزی هرمزگان انجام دهد.
ثبت دیدگاه