دریانیوز// حادثه اسکله شهید رجایی در بندرعباس، یکی از رخدادهای تلخ و تأمل‌برانگیز سال‌های اخیر بود که در روز شنبه ششم اردیبهشت حوالی ساعت ۱۲:۱۰، این شهر بندری را در بهت و اندوه فرو برد.
این فاجعه، که در ابتدا با ابهام در ابعاد و شدت آن همراه بود، نظام سلامت و مدیریت بحران کشور را در آزمونی دشوار قرار دادو فرصتی شد برای نمایش هم‌افزایی بین‌بخشی، تعهد حرفه‌ای کادر درمان و روحیه همدلی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی مردم ایران. از لحظه اعلام حادثه، زنجیره‌ای از اقدامات هماهنگ میان نهادهای دولتی، نظامی، خصوصی، و سازمان‌های امدادی شکل گرفت که نشان‌دهنده عمق انسجام ملی در مواجهه با بحران بود.
به گفته دکتر سید سجاد رضوی، معاون درمان وزارت بهداشت، همکاری بین‌بخشی به‌عنوان «شاه‌کلید» موفقیت در این بحران، نقشی محوری ایفا کرد. این حادثه، فراتر از یک رویداد محلی، به مثابه آینه‌ای بود که نقاط قوت و کاستی‌های نظام مدیریت بحران کشور را به نمایش گذاشت. مشارکت بی‌چشمداشت مردم در اهدای خون، همراهی با مجروحان و حمایت از خانواده‌های آسیب‌دیده، جلوه‌ای درخشان از سرمایه اجتماعی ایران را به تصویر کشید.
روند حادثه و پاسخ سریع نظام سلامت
حادثه اسکله شهید رجایی در ساعات اولیه با عدم قطعیت در گستردگی خسارات و تعداد مصدومان همراه بود. مرکز عملیات اضطراری (EOC) وزارت بهداشت به‌سرعت فعال شد و آماده‌باش کامل در منطقه اعلام گردید. هماهنگی فوری با اورژانس، سازمان انتقال خون، و تأمین تجهیزات پزشکی، از جمله ارسال دستگاه سی‌تی‌اسکن از تهران به بندرعباس ظرف ۲۴ ساعت، نشان‌دهنده سرعت عمل و آمادگی نظام سلامت بود.
با افزایش تدریجی آمار مصدومان، چند استان به‌عنوان پشتیبان برای پذیرش بیماران احتمالی در نظر گرفته شدند. با این حال، عملکرد دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان و بهره‌گیری از تمام ظرفیت‌های استانی، نیاز به اعزام گسترده بیماران را به حداقل رساند. به گفته دکتر رضوی، خدمات ارائه‌شده توسط کادر بهداشت و درمان هرمزگان «در حد معجزه» بود و جز چند مورد محدود بیماران سوختگی، تمامی مجروحان در بیمارستان‌های محلی درمان شدند.
همکاری بین‌بخشی؛ ستون اصلی مدیریت بحران
معاون درمان وزارت بهداشت، همکاری بین‌بخشی را رمز موفقیت در مدیریت این فاجعه دانست. در این حادثه، نیروی دریایی ارتش، سپاه پاسداران، نیروی انتظامی، هلال‌احمر، آتش‌نشانی، تأمین اجتماعی، و بخش‌های خصوصی و دولتی در کنار یکدیگر قرار گرفتند تا زنجیره‌ای منسجم از امدادرسانی و درمان شکل دهند. این هم‌افزایی، که به‌ندرت در چنین مقیاسی دیده می‌شود، امکان ساماندهی سریع مصدومان و ارائه خدمات درمانی رایگان و باکیفیت را فراهم کرد.
اقداماتی نظیر برپایی چادرهای صحرایی توسط نیروی دریایی برای اسکان همراهان بیماران و پذیرایی از آنها، نقش مهمی در کاهش فشار روانی بر خانواده‌ها ایفا کرد. این اقدامات، که در فضای سنگین و پرتنش بحران انجام شد، نشان‌دهنده توجه به ابعاد انسانی و روانی مدیریت بحران بود. به گفته رضوی، بیمارستان‌های استان با تریاژ مناسب و آمادگی کامل، بیماران را ساماندهی کردند و کادر درمان با «دل و جان» به خدمت‌رسانی پرداختند.
نقش بی‌بدیل مشارکت مردمی
یکی از برجسته‌ترین جنبه‌های این حادثه، مشارکت گسترده و خودجوش مردم بندرعباس بود. از اهدای خون برای تأمین نیازهای درمانی گرفته تا همراهی با مجروحانی که فاقد همراه بودند، مردم این شهر جلوه‌ای بی‌نظیر از همدلی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی به نمایش گذاشتند.
این مشارکت، که به تعبیر معاون درمان وزارت بهداشت «مثال‌زدنی» بود، نه‌تنها بار سنگین بحران را سبک‌تر کرد، بلکه پیوند عمیق میان جامعه و نهادهای خدمت‌رسان را تقویت نمود. حضور مردم در کنار مجروحان و خانواده‌های آنها، و حمایت‌های مادی و معنوی آنها، نشان‌دهنده عمق سرمایه اجتماعی در ایران است.
این همبستگی، یادآور این حقیقت است که در لحظات دشوار، نیروی اصلی هر جامعه، مردمان آن هستند که با عزم و اراده خود می‌توانند بحران‌ها را به فرصت‌هایی برای نمایش وحدت تبدیل کنند.
چالش‌ها و کاستی‌ها
با وجود موفقیت‌های چشمگیر در مدیریت این بحران، حادثه اسکله شهید رجایی برخی کاستی‌های زیرساختی را نیز آشکار ساخت. کمبود تخت‌های سوختگی در کشور، به‌ویژه در مناطق صنعتی مانند هرمزگان، یکی از چالش‌های برجسته بود.
دکتر رضوی با اشاره به این موضوع، بر ضرورت تقویت زیرساخت‌های درمانی تخصصی تأکید کرد و از برنامه‌ریزی برای جایگزینی بیمارستان‌هایی نظیر بیمارستان شهید مطهری تهران خبر داد. همچنین، در ساعات اولیه حادثه، نگرانی‌هایی درباره آلاینده‌های هوا به دلیل وزش باد و انتشار مواد شیمیایی مطرح شد.
اگرچه معاونت بهداشت وزارت بهداشت با نمونه‌برداری از محیط، نبود آلودگی پایدار را تأیید کرد، اما این موضوع اهمیت پایش زیست‌محیطی در حوادث صنعتی را برجسته ساخت. علاوه بر این، اطلاع‌رسانی اولیه حادثه با تأخیرهایی همراه بود که به گفته رضوی، به دلیل تلاش برای ارائه اطلاعات دقیق و از طریق سخنگوی دولت انجام شد.
درس‌های آموخته‌شده
فاجعه اسکله شهید رجایی، آزمونی بزرگ برای نظام سلامت و مدیریت بحران ایران بود که با موفقیت نسبی پشت سر گذاشته شد. این حادثه نشان داد که همکاری بین‌بخشی، فراتر از ایجاد زیرساخت‌های فیزیکی مانند تخت‌های بیمارستانی، کلید اصلی مدیریت بحران است. همچنین، نقش مشارکت مردمی به‌عنوان سرمایه‌ای اجتماعی، بار دیگر بر اهمیت اعتماد متقابل میان مردم و نهادها تأکید کرد.
با این حال، کمبودهای زیرساختی، به‌ویژه در حوزه درمان سوختگی، ضرورت سرمایه‌گذاری هدفمند و برنامه‌ریزی بلندمدت را گوشزد می‌کند. تقویت هماهنگی‌های بین‌نهادی، ارتقای زیرساخت‌های درمانی در مناطق پرخطر و آموزش عمومی برای مواجهه با بحران‌های مشابه، از جمله اقداماتی است که می‌تواند آمادگی کشور را برای آینده بهبود بخشد.
در پایان باید گفت: حادثه بندر شهید رجایی، با تمام تلخی‌ها و خساراتش، به روایتی از همبستگی تعهد، و توانمندی ملی تبدیل شد. عملکرد بی‌وقفه کادر درمان، هماهنگی بی‌سابقه نهادهای دولتی، نظامی و خصوصی و همراهی بی‌چشمداشت مردم بندرعباس، این فاجعه را به فرصتی برای نمایش انسجام و عزم ملی بدل کرد.
درمان رایگان و باکیفیت مجروحان، بدون نیاز به اعزام گسترده به سایر استان‌ها، گواهی بر ظرفیت‌های محلی و تعهد نظام سلامت به حفظ جان انسان‌ها بود. با این حال، این حادثه زنگ خطری برای رفع کاستی‌های زیرساختی، به‌ویژه در حوزه درمان سوختگی و پایش زیست‌محیطی، به صدا درآورد.
درس‌های این رویداد، از اهمیت همکاری بین‌بخشی تا نقش بی‌بدیل سرمایه اجتماعی، راهنمایی برای ساختن جامعه‌ای تاب‌آورتر و متحدتر است. این فاجعه نشان داد که در دل بحران‌ها، می‌توان با تکیه بر وحدت و همدلی، نه‌تنها چالش‌ها را مدیریت کرد، بلکه پایه‌های جامعه‌ای قوی‌تر را بنا نهاد.
آینده مدیریت بحران در ایران، نیازمند تداوم این هم‌افزایی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و تقویت اعتماد میان مردم و نهادها خواهد بود تا در برابر حوادث مشابه، با آمادگی و انسجام بیشتری عمل کند.
ثبت دیدگاه