دریانیوز// بندرعباس، شهری مهاجرپذیر و استراتژیک در جنوب ایران، در سال‌های اخیر با بحرانی عمیق در حوزه مسکن مواجه شده است. قیمت‌های حبابی و غیرمنطقی مسکن، افزایش سرسام‌آور اجاره‌بها، نبود نظارت بر بازار و تسلط مافیای مسکن، دلالان و مشاوران املاک بر این حوزه، زندگی را برای مردم این شهر به‌ویژه اقشار کم‌درآمد و جوانان دشوار کرده است.
از سوی دیگر، طرح‌هایی مانند نهضت ملی مسکن که می‌توانست بخشی از این بحران را مرتفع کند، با تأخیر و ناکارآمدی مواجه شده و امید مردم به خانه‌دار شدن را کم‌رنگ کرده است. این یادداشت به بررسی ابعاد مختلف این معضل، تأثیرات آن بر زندگی مردم و راهکارهای پیشنهادی برای برون‌رفت از این وضعیت می‌پردازد.
* مهاجرپذیری و تشدید تقاضا برای مسکن
بندرعباس به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه، نقش اقتصادی برجسته به‌عنوان دروازه تجارت دریایی ایران و وجود فرصت‌های شغلی در صنایع بزرگ، همواره مقصد مهاجران از سراسر کشور و حتی اتباع خارجی بوده است.
افزایش جمعیت بومی، مهاجرت هموطنان از سایر نقاط ایران و حضور ده‌ها هزار نفر از اتباع خارجی، تقاضا برای مسکن را به شدت بالا برده است. اما عرضه مسکن در این شهر به هیچ‌وجه متناسب با این نیاز فزاینده نبوده و همین عدم تعادل، زمینه‌ساز بحران کنونی شده است.
این فشار جمعیتی نه‌تنها قیمت‌ها را به‌صورت حبابی افزایش داده، بلکه اجاره‌نشینی را نیز به چالشی بزرگ برای خانواده‌ها تبدیل کرده است.مهاجران که اغلب با هدف بهبود شرایط زندگی به بندرعباس می‌آیند، با واقعیت تلخ هزینه‌های بالای مسکن مواجه می‌شوند.
بسیاری از این افرادهم به دلیل ناتوانی در تأمین مسکن مناسب، به حاشیه‌نشینی یا زندگی در شرایط غیراستاندارد روی می‌آورند. این وضعیت نه‌تنها کیفیت زندگی را کاهش داده، بلکه مشکلات اجتماعی و اقتصادی متعددی را به دنبال داشته است.
* قیمت‌های حبابی و اجاره‌بهای غیرقابل تحمل
بازار مسکن بندرعباس در سال‌های اخیر شاهد افزایش بی‌رویه و حبابی قیمت‌ها بوده است. این افزایش غیرمنطقی که فراتر از ارزش واقعی املاک است، نتیجه ترکیبی از تورم عمومی، سودجویی دلالان و نبود نظارت کافی است. به‌عنوان مثال، قیمت یک واحد مسکونی در مناطق متوسط شهر که چند سال پیش قابل خرید برای یک خانواده کارمند بود، اکنون به چندین برابر رسیده، بدون اینکه تغییری در کیفیت یا زیرساخت‌های آن ایجاد شده باشد.
این حباب قیمتی، خرید خانه را برای بسیاری از ساکنان به رویایی دست‌نیافتنی تبدیل کرده است.اجاره‌بها نیز در این شهر به شکلی سرسام‌آور رو به افزایش است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که اجاره یک واحد مسکونی معمولی گاهی بیش از نیمی یا حتی کل درآمد ماهانه یک خانواده را به خود اختصاص می‌دهد.
این وضعیت به‌ویژه برای جوانان و زوج‌های تازه‌ازدواج‌کرده که درآمد محدودی دارند، مشکلات جدی ایجاد کرده است. بسیاری از مستأجران مجبور شده‌اند به خانه‌های کوچک‌تر، قدیمی‌تر یا حتی اشتراکی نقل‌مکان کنند و برخی دیگر دست یاری به سوی خیرین و مراکز نیکوکاری دراز کرده‌اند.
* سلطه مافیای مسکن و دلالان
یکی از عوامل اصلی تشدید بحران مسکن در بندرعباس، تسلط مافیای مسکن، دلالان و مشاوران املاک بر بازار است. این گروه‌ها با در دست گرفتن نبض معاملات، نه‌تنها مانع از ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا می‌شوند، بلکه با ترفندهایی مانند معاملات صوری، چند قولنامه‌ای کردن املاک و بالا بردن مصنوعی قیمت‌ها، سودهای کلانی به جیب می‌زنند.
اپلیکیشن‌های مجازی نیز به ابزاری برای قیمت‌سازی توسط دلالان تبدیل شده‌اند و با انتشار آگهی‌های غیرواقعی، جو روانی بازار را متشنج‌تر می‌کنند.نبود نظارت مؤثر بر فعالیت مشاوران املاک، این معضل را تشدید کرده است. در حالی که برخی نهادها باید نقش نظارتی و بازدارنده داشته باشد، به نظر می‌رسد یا توان کافی برای مقابله با تخلفات را ندارد یا خود درگیر چرخه‌ای از منافع هستند.
این وضعیت باعث شده تا بازار مسکن به جای خدمت به مردم، به ابزاری برای سودجویی عده‌ای خاص تبدیل شود و امیدبه خانه‌دار شدن را از مردم سلب کند.
* طرح نهضت ملی مسکن؛ وعده‌های ناکام
طرح نهضت ملی مسکن که پس از مسکن مهر، دومین طرح بزرگ دولت برای ساخت انبوه مسکن در کشور بود، قرار بود بخشی از مشکلات مسکن را حل کند. در بندرعباس، وعده ساخت ۱۵ هزار واحد مسکونی در بلوار شهید رجایی داده شد که می‌توانست پاسخگوی نیاز بخشی از ثبت‌نام‌کنندگان باشد.
اما با گذشت بیش از سه سال از آغاز این طرح، پیشرفت قابل‌توجهی مشاهده نمی‌شود و سرنوشت این پروژه همچنان در ابهام است. اگر این واحدها طبق برنامه ساخته و واگذار شده بود، بدون شک امروز شاهد بحران کنونی در بندرعباس نبودیم.تأخیر در این پروژه، نتیجه عواملی چون کمبود بودجه، ناکارآمدی مدیریت یا مشکلات تأمین زمین است.
اما برای مردم، این دلایل توجیه‌پذیر نیست؛ آن‌ها تنها به دنبال نتیجه‌اند که تاکنون محقق نشده است. انتظار می‌رود اولویت اول مسئولان استان و نماینده عالی دولت، پیگیری جدی این پروژه باشد تا با تکمیل و واگذاری این واحدها، بخشی از بحران مسکن فروکش کند.
* تأثیرات اجتماعی و اقتصادی بحران مسکن
بحران مسکن در بندرعباس پیامدهای گسترده‌ای بر زندگی مردم داشته است. یکی از مهم‌ترین این تأثیرات، اثر منفی بر ازدواج و فرزندآوری است. جوانانی که نه توان خرید خانه دارند و نه می‌توانند اجاره‌بهای سنگین را تأمین کنند، از تشکیل خانواده و داشتن فرزند بازمی‌مانند. این موضوع به کاهش نرخ ازدواج و زادوولد منجر شده و در بلندمدت می‌تواند مشکلات جمعیتی جدی‌تری ایجاد کند.
از نظر اقتصادی، هزینه بالای مسکن بخش زیادی از درآمد خانواده‌ها را می‌بلعد و قدرت پس‌انداز و سرمایه‌گذاری را از آن‌ها سلب می‌کند. بسیاری از مردم مجبورند کل درآمد خود را صرف اجاره کنند و برخی حتی به کمک خیرین و خیریه‌ها وابسته شده‌اند.
از منظر اجتماعی، حاشیه‌نشینی و زندگی در شرایط نامناسب، آسیب‌هایی چون فقر، جرم و نابرابری را افزایش داده و حس تعلق به شهر را در میان ساکنان کاهش داده است.
* وظیفه قانونی دولت و ضرورت سیاست‌گذاری
بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تأمین مسکن مناسب برای شهروندان وظیفه دولت است. داشتن مسکن حق هر شهروندی است و دولت موظف است شرایط خانه‌دار شدن مردم را فراهم کند. پس از طرح مسکن مهر، نهضت ملی مسکن به‌عنوان دومین تلاش بزرگ دولت برای رفع این مشکل مطرح شد.
اگر این طرح به‌خوبی اجرا می‌شد، می‌توانست تا حد زیادی بحران مسکن کشور را کاهش دهد. اما ناکامی در اجرای آن، بار دیگر نشان داد که سیاست‌گذاری مناسب و اجرای مؤثر، کلید حل این معضل است.از سوی دیگر، قانون اخذ مالیات از خانه‌های خالی که قرار بود چهار تا پنج میلیون واحد خالی در کشور را به چرخه عرضه بازگرداند، به‌درستی اجرا نشده است.
در بندرعباس نیز اجرای این قانون می‌توانست بخشی از فشار تقاضا را کاهش دهد، اما ضعف در اجرا، این فرصت را از مردم گرفت.
* ۱۴۰۴؛سال مسکن‌سازی در بندرعباس
برای برون‌رفت از این بحران، سال ۱۴۰۴ باید به سال مسکن‌سازی در بندرعباس تبدیل شود. تکمیل ۱۵ هزار واحد نهضت ملی مسکن و واگذاری زمین به متقاضیان برای ساخت خانه‌های ویلایی، می‌تواند گام‌های مؤثری در این مسیر باشد.
خانه‌های ویلایی نه‌تنها با هزینه کمتر و سرعت بیشتری ساخته می‌شوند، بلکه با توجه به آب‌وهوای گرم بندرعباس، زندگی در آن‌ها به‌مراتب راحت‌تر از آپارتمان‌هاست. مردم می‌توانند در حیاط این خانه‌ها درخت بکارند که هم فضای شهر را تلطیف می‌کند و هم بر روحیه‌شان اثر مثبت می‌گذارد.
* نقش خیرین و نظارت بر بازار
در کنار اقدامات دولتی، تشکیل مجمع خیرین مسکن‌ساز در بندرعباس ضروری است. این مجمع می‌تواند به یاری محرومان بشتابد و با ساخت خانه‌های ارزان‌قیمت یا ارائه واحدهای اجاره‌ای با هزینه کم، به کاهش فشار بر اقشار ضعیف کمک کند.
از سوی دیگر، نظارت جدی بر مشاوران املاک، برخورد قانونی با دلالان و مافیای مسکن و کنترل اپلیکیشن‌های مجازی که به قیمت‌سازی دامن می‌زنند، باید در دستور کار قرار گیرد. وضع قوانین سخت‌گیرانه و اجرای آن‌ها می‌تواند شفافیت را به بازار بازگرداند و از سودجویی جلوگیری کند.
* راهکارهای پیشنهادی
• تسریع در اجرای نهضت ملی مسکن: تکمیل و واگذاری ۱۵ هزار واحد در بلوار شهید رجایی باید اولویت اول باشد.
• واگذاری زمین: ارائه زمین به متقاضیان برای ساخت خانه‌های ویلایی، راهکاری سریع و اقتصادی است.
• نظارت بر بازار: برخورد با دلالان و مشاوران متخلف و ساماندهی اپلیکیشن‌های مجازی ضروری است.
• اجرای قانون مالیات بر خانه‌های خالی: این قانون می‌تواند عرضه مسکن را افزایش دهد.
• حمایت خیرین: تشکیل مجمع خیرین مسکن‌ساز برای کمک به محرومان باید ترویج شود.
• سیاست‌گذاری کلان: دولت باید با ارائه تسهیلات و تشویق بخش خصوصی، عرضه مسکن را افزایش دهد.
مسکن، آرزویی دور
بندرعباس امروز درگیر بحرانی است که نه‌تنها خانه‌دار شدن را برای مردمش به آرزویی دور تبدیل کرده، بلکه بر ازدواج، فرزندآوری و کیفیت زندگی آن‌ها اثر منفی گذاشته است. قیمت‌های حبابی، اجاره‌بهای سرسام‌آور و تسلط دلالان بر بازار، در کنار تأخیر در طرح نهضت ملی مسکن، این معضل را تشدید کرده است.
سال ۱۴۰۴ می‌تواند نقطه عطفی برای حل این بحران باشد، به شرط آنکه مسئولان با عزمی جدی و سیاست‌گذاری مناسب، به وظیفه قانونی خود عمل کنند. واگذاری زمین، تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام، نظارت بر بازار و حمایت خیرین، گام‌هایی است که می‌تواند امید را به مردم بازگرداند و حق داشتن مسکن را برای هر شهروند محقق کند.
ثبت دیدگاه