دریانیوز// پوشش، نه‌فقط ابزاری برای حفاظت بدن، بلکه نمادی عمیق از فرهنگ، هویت، باورها و تاریخ یک قوم است.
در میان تنوع قومی و فرهنگی ایران، پوشش زنان و مردان جنوب، به‌ویژه در استان هرمزگان، جایگاهی ویژه دارد؛ جامه‌هایی که با رنگ‌های زنده، دوخت‌های ظریف، حجاب کامل و طرح‌هایی ریشه‌دار در تاریخ و طبیعت این سرزمین، بازتابی از اصالت، نجابت و هنر مردم بندرنشین‌اند.
تمامی اجزای پوشش اصیل زن بندری، بخشی از یک منظومه فرهنگی غنی‌اند که نسل‌ها آن را با عشق و افتخار حفظ کرده‌اند.با این‌حال، در سال‌های اخیر، نشانه‌هایی نگران‌کننده از تغییر معنا و کارکرد این پوشش‌ها به چشم می‌خورد.
پوشش‌هایی که در گذشته نشان نجابت، وقار و حیا بودند، امروز گاه به ابزاری نمایشی یا حتی تجملی بدل شده‌اند؛ گاه بدون توجه به فلسفه شکل‌گیری و ارزش‌های بنیادین آن، صرفاً به‌عنوان «ترند» یا المانی تزئینی در محافل عمومی، فروشگاه‌های مجازی یا رویدادهای تفریحی معرفی می‌شوند.
این تغییرات نه‌تنها چهره‌ای تحریف‌شده از فرهنگ بندری به نمایش می‌گذارد، بلکه زمینه‌ساز کم‌رمق شدن ریشه‌های فرهنگی، فراموشی مفاهیم اصیل و حتی بی‌هویتی نسلی در حال رشد است.
آراستگی در پوشش بندری همواره با معیارهایی از وقار و متانت همراه بوده، اما امروز برخی از مدل‌های عرضه‌شده در فضای مجازی و مراکز خرید، نه‌تنها هیچ نسبتی با آن حجب و نجابت ندارند، بلکه گاهی با دگرگونی رنگ‌ها، کوتاه شدن لباس‌ها، حذف لایه‌های پوششی، و حتی استفاده از پارچه‌های غیرسنتی و طرح‌های غیرایرانی، اصالت فرهنگی این پوشش را زیر سؤال برده‌اند.
پرسش مهم اینجاست که در میانه این موج مدگرایی و بازتعریف‌های تجاری از لباس بومی، چه کسانی مسئول محافظت از این گنجینه فرهنگی‌اند؟ رسانه‌ها؟ خانواده‌ها؟ نهادهای فرهنگی و آموزشی؟ یا خود مردم منطقه؟
تحریف پوشش اصیل بندری، فقط موضوعی ظاهری نیست؛ این مسئله به شکل عمیقی با بحران هویت، فراموشی میراث فرهنگی و تغییر ارزش‌های جامعه گره خورده است. فرزندان امروز ما، وقتی تصویری نادرست و جعلی از پوشش نیاکان خود ببینند، دیگر نه‌تنها به آن افتخار نمی‌کنند، بلکه شاید از آن فاصله بگیرند یا با تمسخر بدان بنگرند.
از سوی دیگر، این تحریفات می‌تواند نگاه سایر ایرانیان و حتی گردشگران خارجی را نسبت به فرهنگ جنوب ایران مخدوش و گمراه‌کننده کند.در این گزارش تلاش داریم با بررسی دقیق ریشه‌های پوشش اصیل بندری، روند تحریف آن، نقش رسانه‌ها و بازارهای تجاری در این فرآیند و نیز راهکارهای فرهنگی برای پاسداشت این سرمایه گرانبها، نقشه‌ای برای نجات هویت پوششی جنوب ایران ترسیم کنیم.
تحریف پوشش بومی هرمزگان، تحریف هویت فرهنگی جنوب است
حجت صادقی، فعال اجتماعی فرهنگی استان هرمزگان در گفتگو با خبرنگار دریا گفت: پوشش سنتی زنان در هرمزگان، بخشی از هویت فرهنگی، اجتماعی و دینی ماست؛ اما متأسفانه در سال‌های اخیر شاهد تحریف‌هایی نگران‌کننده در ظاهر، معنا و کاربرد این پوشش هستیم.
وی افزود: پوشش بومی در مناطق مختلف هرمزگان، از جمله لباس‌هایی چون گُوَنه، برکه، شلوار دمپاگشاد، کَپنه، پوشیه و بُرقَع، ریشه در تاریخ و فرهنگ این دیار دارد. این لباس‌ها تنها قطعاتی از پارچه نیستند، بلکه روایتگر سبک زندگی، باورهای دینی، مناسبات اجتماعی، آب‌وهوا و حتی طبقه‌بندی‌های فرهنگی این منطقه‌اند.
رنگ‌های گرم و زنده، دوخت‌های سنتی، استفاده از حجاب کامل، و ترکیب زیبایی و وقار، باعث شده است این پوشش‌ها سال‌ها با افتخار بر تن بانوان بندری بدرخشند.فعال اجتماعی فرهنگی استان هرمزگان ادامه داد: با این حال، در دهه اخیر، روندی خزنده اما پیوسته در حال تهی کردن این پوشش‌ها از معنا و اصالت است.
پوشش بومی، که روزگاری نماد عفاف، هنر زنانه، و تعلق به یک هویت مشخص بود، حالا گاه در قالب لباسی پر زرق و برق، کوتاه‌شده، تغییر رنگ‌داده یا حتی بر تن مانکن‌هایی با رفتارهای غیرفرهنگی به نمایش درمی‌آید. این نمایش‌های تحریف‌شده، عمدتاً در فضای مجازی، مراسم‌های سطحی و بازارهای تجاری دیده می‌شود.
صادقی در ادامه گفت: برخی فروشگاه‌ها و طراحان لباس بدون درک درست از ریشه‌های فرهنگی این پوشش، تنها برای جلب مشتری یا زیبایی بصری، دست به تغییراتی می‌زنند که نتیجه آن، دور شدن لباس بومی از فلسفه اصلی‌اش است.
وقتی لباسی که قرار بوده نماد حیا باشد، به شکلی طراحی می‌شود که در تضاد با این ارزش قرار گیرد، در واقع نه تنها پوشش که خودِ فرهنگ آسیب می‌بیند.وی بیان کرد: یکی از دلایل این تحریف، نبود آموزش و آگاهی کافی درباره پیشینه پوشش بومی و مفهوم آن است.
بسیاری از جوانان و حتی طراحان امروزی، اطلاعات دقیقی درباره فلسفه شکل‌گیری این لباس‌ها، کارکرد اجتماعی آن‌ها، و تفاوت‌های منطقه‌ای‌شان ندارند.در نتیجه، تغییر ظاهر لباس بدون توجه به محتوای آن، تنها بازتولید یک ظاهر سنتی جعلی است که هویتی ساختگی ارائه می‌دهد.
فعال اجتماعی فرهنگی استان هرمزگان همچنین تأکید کرد: از سوی دیگر، جریان مد و تبلیغات تجاری نیز در این فرایند بی‌تأثیر نیست. وقتی معیار زیبایی صرفاً براساس مد روز تعریف شود و نه براساس ارزش‌های بومی، طبیعی است که لباس‌های سنتی نیز دستخوش تغییراتی شوند تا با سلیقه بازار هماهنگ شوند؛ اما این تطبیق، اگر بدون نظارت و چارچوب انجام شود، به قیمت از بین رفتن اصالت تمام می‌شود.
صادقی با تأکید بر راهکارهای جلوگیری از ادامه این روند گفت: نخستین راه، آگاهی‌بخشی است. رسانه‌ها، مدارس، مساجد، انجمن‌های فرهنگی و حتی خانواده‌ها باید درباره ارزش‌های پوشش سنتی به نسل جدید آموزش دهند. وقتی دختر جوان هرمزگانی بداند که لباس مادربزرگش فقط یک پارچه زیبا نیست، بلکه سندی از نجابت، هویت، هنر و تدین است، با افتخار آن را خواهد پوشید و از تحریف آن جلوگیری خواهد کرد.
وی ادامه داد: راهکار دوم، حمایت از طراحان اصیل و بومی است. باید زمینه‌ای فراهم شود تا طراحان هرمزگانی بتوانند پوشش‌های سنتی را با حفظ ارزش‌های اصلی، با تغییراتی محدود و متعادل برای نسل امروز بازآفرینی کنند.
این کار نیاز به سرمایه‌گذاری فرهنگی، برگزاری جشنواره‌ها، اعطای مجوزهای خاص و نظارت بر بازار دارد.فعال اجتماعی فرهنگی استان هرمزگان تصریح کرد: سومین راه، ثبت و مستندسازی پوشش بومی مناطق مختلف هرمزگان است.
تاکنون کار علمی جامعی برای ثبت تنوع لباس‌های سنتی در این استان انجام نشده و این خلأ، زمینه‌ساز تحریف‌های گسترده شده است. ثبت ملی لباس‌های سنتی، تدوین کتابچه‌های آموزشی، و ایجاد موزه پوشاک بومی می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد.
صادقی همچنین بر نقش بانوان تأکید کرد و گفت: بانوان هرمزگان نگهبانان واقعی این گنجینه‌اند. اگر آن‌ها به‌جای پذیرش نسخه‌های تحریف‌شده، لباس اصیل را با افتخار در مجالس، جشن‌ها و حتی زندگی روزمره بپوشند، دیگر جایی برای تظاهرهای غیرواقعی باقی نخواهد ماند.
وی در پایان گفت: پوشش بومی، تنها یک یادگار از گذشته نیست، بلکه یک سرمایه فرهنگی زنده است که اگر امروز برای حفظ آن اقدام نکنیم، فردا فقط تصویری آرشیوی از آن باقی خواهد ماند. تحریف پوشش بومی، تحریف هویت است، و پاسداشت آن، پاسداشت روح جنوب ایران.
ثبت دیدگاه