افزایش آسیب‌های اجتماعی؛ ضرورت اقدام نهادها و نقش مسئولیت‌های اجتماعی صنایع

دریانیوز// در یکی دو دهه اخیر گزارش زیادی را از محلات حاشیه نشین بندرعباس منتشر کرده ایم که معتادان به راحتی در کوچه ها استعمال موادمخدر و تزریق دارند و گاهی سرنگ های شان را هم در کوچه ها و فاضلاب های روان رها می کنند و کودکان و نوجوانان و دانش آموزان هر روزه این صحنه ها را می بینند و برخی هم الگوگیری می کنند و معتاد به مواد و مشروب می شوند و بدلیل در دسترس بودن این اقلام ، در دام اعتیاد گرفتار می شوند که می بینیم اعتیاد به سن دانش آموزی رسیده است.

در یکی دو دهه اخیر گاهی هم که برخی از مدیران ارشد استان و دستگاه های انتظامی از این محلات بازدید داشته اند و برای تهیه گزارش با آن‌ها همراه بوده ایم، یکی از خواسته های مشترک ساکنان این مناطق ، جمع آوری معتادان و موادفروشان و اراذل واوباش از سطح محله شان بوده و عنوان می کردند که فرزندان شش هفت ساله شان موادمخدر را می شناسند‌ .

آنها عنوان می کردند آیا مسئولان حاضرند که فرزندان و خانواده های خودشان هر روز صحنه تزریق و استعمال مواد را ببینند ؟ چرا کوچه ها پاکسازی نمی شوند؟ معتادان از سایر مناطق کشور هم به هرمزگان و محلات بندرعباس می آیند و آزادانه و بدون هیچگونه ممانعتی ، کوچه ها را به پاتوق های خودشان تبدیل نموده و در ملاءعام تزریق و استعمال مواد دارند و فرزندان کودک و نوجوان و جوانان خانواده های ساکن این محلات اینگونه صحنه های تاثربرانگیز را می بینند.

موضوع دیگر زنان و فرزندان بدسرپرست هستند که هیچگونه حامی در این مناطق ندارند و نیاز به حمایت دارند. همچنین کمبود اماکن آموزشی، فرهنگی، ورزشی، تفریحی ، مهارتی در این مناطق باعث شده است تا عمر ساکنان در سنین مختلف به هدر برود و استفاده بهینه از وقت شان نداشته باشند ودر آسیب‌های اجتماعی غرق شوند .

دستگاه های متولی پیشگیری از آسیب های اجتماعی نیز عملکرد ملموسی را ندارند وبه همین دلیل روزبه روز بر میزان آسیب های اجتماعی در این مناطق افزوده می شود‌. درصورت افزایش مشارکت اجتماعی صنایع در استان ، می توان
گام های بلندتری در مسیرکاهش آسیب های اجتماعی برداشت.

فقر وفلاکت در قطب اقتصاد کشور

استان هرمزگان، با وجود جایگاه ویژه اقتصادی به‌عنوان یکی از مراکز کلیدی تجارت، بنادر و صنایع نفت و گاز در ایران، به طرز پارادوکسیکالی در صدر فهرست استان‌های کشور از نظر فقر، فلاکت، و بیکاری قرار دارد. این منطقه، که میزبان بنگاه‌های اقتصادی بزرگی مانند پالایشگاه های نفت و گاز، فولاد، آلومینیوم، کارخانجات گچ و سیمان ،معادن، بندر شهید رجایی و… است، با معضلات اجتماعی عمیقی دست‌وپنجه نرم می‌کند.

افزایش روزافزون آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد، طلاق، حاشیه‌نشینی و جرم و جنایت، نتیجه مستقیم عواملی چون فقر، بیکاری، و نبود زیرساخت‌های کافی است. در این شرایط، نقش نهادهای متولی و مشارکت صنایع در راستای ایفای مسئولیت‌های اجتماعی (CSR) برای کاهش این آسیب‌ها، نه‌تنها یک وظیفه اخلاقی، بلکه یک ضرورت برای توسعه پایدار منطقه است. این گزارش به بررسی علل افزایش آسیب‌های اجتماعی در هرمزگان، نقش نهادها و صنایع، و راهکارهای پیشنهادی برای بهبود وضعیت می‌پردازد.

ابعاد بحران آسیب‌های اجتماعی در هرمزگان

هرمزگان، با وجود ظرفیت‌های اقتصادی عظیم، در شاخص‌های توسعه انسانی نظیر فقر فلاکت، بیکاری و گرانی در رتبه‌های نخست کشور قرار دارد. طبق گزارش‌ها، این استان در فقر مطلق جزو پنج استان برتر کشور است و عواملی مانند بیکاری، شرایط اقلیمی سخت، خشکسالی و پراکندگی جمعیت، این بحران را تشدید کرده‌اند.

بسیاری از ساکنان، به‌ویژه در مناطق حاشیه‌ای بندرعباس و شهرهای محروم مانند بشاگرد، در شرایط فقر مطلق زندگی می‌کنند و با چالش‌هایی مانند تأمین معیشت، مسکن، درمان و آموزش فرزندان مواجه‌اند.آسیب‌های اجتماعی در هرمزگان، از جمله اعتیاد، طلاق، خودکشی و سرقت، ریشه در نابسامانی‌های اقتصادی و اجتماعی دارند. فقر و بیکاری به‌عنوان عوامل اصلی، زمینه‌ساز انحرافات اجتماعی مانند اعتیاد به مواد مخدر، الکلیسم و جرایم خرد شده‌اند.

به‌عنوان مثال، نرخ خودکشی در بندرعباس وهرمزگان بالاست و حوادثی مانند انفجار بندر شهید رجایی که بیشتر قربانیان آن کارگران اجاره‌نشین بودند، نشان‌دهنده فشار اقتصادی سنگین بر اقشار کم‌درآمد است. حاشیه‌نشینی نیز، به‌ویژه در بندرعباس، به دلیل مهاجرت از مناطق محروم مانند جنوب کرمان، به افزایش جرم، خشونت و اعتیاد منجر شده است.

علل افزایش آسیب‌های اجتماعی

• فقر و بیکاری: هرمزگان با وجود صنایع بزرگ، در ایجاد اشتغال برای بومیان ناکام بوده است. بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی، به بهانه نبود مهارت، نیروهای غیربومی را استخدام می‌کنندکه این موضوع بارها مورد انتقاد نماینده ولی‌فقیه و نمایندگان مجلس و رسانه ها ، شوراها و مردم قرار گرفته است.

بیکاری جوانان هرمزگانی، به‌ویژه در مناطق روستایی و منازق حاشیه ای، به افزایش ناامیدی و گرایش به رفتارهای پرخطر منجر شده است.

• حاشیه‌نشینی: مهاجرت گسترده از مناطق محروم، به‌ویژه جنوب کرمان و روستاهای هرمزگان، به بندرعباس، محلات حاشیه‌ای را به کانون آسیب‌های اجتماعی تبدیل کرده است. این مناطق، که اغلب فاقد زیرساخت‌های بهداشتی، آموزشی و امنیتی هستند، به محل بروز اعتیاد، قاچاق و خشونت تبدیل شده‌اند.

• کمبود زیرساخت‌های فرهنگی و آموزشی: نبود مراکز ورزشی، فرهنگی و آموزشی در مناطق محروم، جوانان را از فضاهای سالم محروم کرده و آن‌ها را به سمت اعتیاد و جرم سوق داده است.

• ضعف مدیریت و نظارت: ناکارآمدی نهادهای متولی در برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های کاهش آسیب های اجتماعی و نبود هماهنگی بین دستگاه‌ها، به تشدید مشکلات منجر شده است.

نقش نهادهای متولی

نهادهای دولتی، از جمله استانداری، کمیته امداد، بهزیستی ، اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی، نیروی انتظامی، دستگاه قضایی و… وظیفه اصلی در کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی دارند. با این حال، اقدامات این نهادها تاکنون ناکافی بوده است. به‌عنوان مثال، سازمان بهزیستی در پی حادثه بندر شهید رجایی، خدماتی مانند حمایت از مصدومان و افزایش اورژانس‌های اجتماعی را آغاز کرده، اما این اقدامات بیشتر به مرحله پسابحران محدود شده و برنامه‌های پیشگیرانه کافی نبوده‌اند.

صداوسیما نیز، به‌عنوان یکی از نهادهای فرهنگی، می‌توانست نقش مؤثرتری در آموزش و آگاهی‌بخشی ایفا کند. برای کاهش آسیب‌های اجتماعی، این نهادها باید برنامه‌های زنجیره‌وار و هماهنگی را اجرا کنند که شامل آموزش‌های پیشگیرانه، ایجاد فرصت‌های شغلی و توسعه زیرساخت‌های فرهنگی و ورزشی باشد.

مسئولیت‌های اجتماعی صنایع و بنگاه‌های اقتصادی

صنایع و بنگاه‌های اقتصادی هرمزگان، مانند پالایشگاه ها، بنادر، و گمرکات و ده‌ها بنگاه اقتصادی بزرگ و کوچک که از منابع این منطقه بهره‌مند می‌شوند، وظیفه دارند در راستای مسئولیت‌های اجتماعی خود به کاهش فقر و بیکاری کمک کنند. این صنایع می‌توانند از طریق اقدامات زیر نقش مؤثری ایفا کنند:

• اشتغال‌زایی برای بومیان: استخدام نیروهای بومی به‌جای نیروهای غیربومی می‌تواند بیکاری را کاهش دهد و به جوانان هرمزگانی امید بخشد. نماینده ولی‌فقیه در هرمزگان تأکید کرده که صنایع باید گزارش سالانه‌ای از استخدام بومیان و اقدامات محرومیت‌زدایی ارائه کنند.

• سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها: صنایع می‌توانند در ساخت بیمارستان‌ها، مدارس و مراکز ورزشی مشارکت کنند.

• حمایت از اقشار محروم: ارائه کمک‌های معیشتی، درمانی و مسکن به خانواده‌های کم‌درآمد، به‌ویژه در مناطق حاشیه‌ای، می‌تواند فشار اقتصادی را کاهش دهد.

• توسعه صنایع دستی و گردشگری: حمایت از صادرات صنایع دستی، می‌تواند اشتغال پایدار ایجاد کند.

راهکارهای پیشنهادی

برای کاهش آسیب‌های اجتماعی در هرمزگان، اقدامات زیر پیشنهاد می‌شود:

• تقویت برنامه‌های پیشگیرانه: نهادهای متولی باید برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌بخشی را در مدارس، مساجد و رسانه‌ها گسترش دهند تا از گرایش جوانان به اعتیاد و جرم جلوگیری شود.

• ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار: توسعه صنایع کوچک و کارگاه‌های تولیدی، به‌ویژه در حوزه کشاورزی و صنایع دستی، می‌تواند بیکاری را کاهش دهد.

• توسعه زیرساخت‌های فرهنگی و ورزشی: ساخت پارک‌ها، سالن‌های ورزشی و کتابخانه‌ها در مناطق محروم می‌تواند جوانان را از محیط‌های پرخطر دور نگه دارد.

• حمایت از حاشیه‌نشینان: اجرای طرح‌های توانمندسازی برای ساکنان محلات حاشیه‌ای، مانند آموزش‌های مهارتی و حمایت از زنان سرپرست خانوار و بدسرپرست، می‌تواند آسیب‌های اجتماعی را کاهش دهد.

• نظارت بر صنایع: دولت باید صنایع را ملزم به ارائه گزارش‌های شفاف از اقدامات CSR کند و براجرای مشوق‌هایی مانند معافیت‌های مالیاتی برای بنگاه‌های فعال در این حوزه تاکید بیشتری داشته باشد.

• هماهنگی بین دستگاه‌ها: ایجاد کمیته‌ای مشترک با حضور نمایندگان استانداری، فرمانداری ،بهزیستی، کمیته امداد و صنایع و…. برای هماهنگی در اجرای طرح‌های کاهش آسیب ضروری است.

• توسعه زیرساخت‌های درمانی و امدادی: افزایش تعداد آمبولانس‌ها و پایگاه‌های اورژانس در مناطق محروم، به‌ویژه در پی حوادثی مانند انفجار بندر شهید رجایی، می‌تواند جان انسان‌ها را نجات دهد.

افزایش آسیب‌های اجتماعی در هرمزگان

افزایش روزافزون آسیب‌های اجتماعی در هرمزگان، نتیجه فقر، بیکاری و کمبود زیرساخت‌های فرهنگی و اقتصادی است. این استان، که در عین بهره‌مندی از منابع عظیم اقتصادی، در فقر و فلاکت رکورددار است، نیازمند عزمی جدی از سوی نهادهای متولی و صنایع برای تغییر این وضعیت است.

مشارکت فعال بنگاه‌های اقتصادی در راستای مسئولیت‌های اجتماعی، از طریق اشتغال‌زایی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و حمایت از اقشار محروم، می‌تواند به کاهش آسیب‌هایی مانند اعتیاد، طلاق و حاشیه‌نشینی کمک کند. نهادهای دولتی نیز باید با برنامه‌ریزی دقیق و هماهنگی بین‌دستگاهی، از این ظرفیت‌ها بهره ببرند.

هرمزگان شایسته جایگاهی بهتر از رتبه‌های نخست فقر و بیکاری است؛ اکنون زمان آن است که با همکاری همه‌جانبه، این منطقه به سمت توسعه پایدار و رفاه حرکت کند.