نهادهای فرهنگی هرمزگان سدی در برابر آسیب‌های اجتماعی

دریانیوز//استان هرمزگان، با وجود ظرفیت‌های عظیم اقتصادی، فرهنگی و موقعیت استراتژیک، همچون بسیاری از مناطق ساحلی و مهاجرپذیر کشور، با چالش‌های جدی در حوزه آسیب‌های اجتماعی مواجه است. از بیکاری و حاشیه‌نشینی در بافت‌های فرسوده تا چالش‌های مرتبط با مواد مخدر و مسائل هویتی، طیفی از آسیب‌ها، ثبات اجتماعی را تهدید می‌کنند. در این میان، نهادهای فرهنگی، با رویکردی نرم و پایدار، نقشی حیاتی در پیشگیری و مدیریت این آسیب‌ها ایفا می‌کنند. نقش این نهادها، نه در درمان مقطعی، بلکه در ایجاد سد دفاعی مستحکم فرهنگی و هویتی است.
 ریشه‌کنی احساس بیگانگی
یکی از عوامل مهم بروز آسیب‌ها، به‌ویژه در مناطق حاشیه‌ای و جوانان، احساس بیگانگی، پوچی یا فقدان هویت است. نهادهای فرهنگی در هرمزگان می‌توانند با تکیه بر غنای فرهنگ بومی منطقه، این احساس را خنثی کنند.
• احیای میراث بومی: برگزاری جشنواره‌های محلی، موسیقی بندری، نمایش‌های آیینی و آیین‌های دریانوردی (مانند نوبان یا زار) توسط نهادهایی چون اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، کانون‌های فرهنگی مساجد و میراث فرهنگی، باعث تقویت هویت جمعی و تعلق خاطر می‌شود.
• تولید محتوای بومی: حمایت از فیلمسازان، نویسندگان و هنرمندان محلی برای تولید آثاری که به کرامت، مقاومت و ارزش‌های مثبت هرمزگانی می‌پردازند، اعتماد به نفس جامعه را بالا می‌برد.
پرکردن اوقات فراغت سازنده
خطرناک‌ترین زمان برای جوانان، اوقات فراغت بدون برنامه است که زمینه را برای گرایش به رفتارهای پرخطر فراهم می‌کند. نهادهای فرهنگی می‌توانند با ارائه‌ جایگزین‌های جذاب، این خطر را کاهش دهند.
• کانون‌های هنری و ورزشی: تمرکز بر راه‌اندازی و تجهیز کتابخانه‌ها، فرهنگسراها و نگارخانه‌ها در محلات کم‌برخوردار. این مراکز باید محیط‌های امن و جذابی برای یادگیری مهارت‌های نرم، آموزش موسیقی، تئاتر و فعالیت‌های ورزشی باشند.
• سواد رسانه‌ای و دیجیتال: با توجه به گسترش فضای مجازی در هرمزگان، نهادها باید به آموزش سواد رسانه‌ای بپردازند تا جوانان را در برابر محتوای مخرب و شبکه‌های ترویج آسیب‌های اجتماعی (مانند قمار یا مصرف مواد) ایمن سازند.
تبدیل اعتراض به مشارکت
بسیاری از آسیب‌ها، ریشه در عدم امکان بیان مطالبات، اعتراضات و فشارهای روانی دارند. نهادهای فرهنگی با ایجاد فضاهای سالم، می‌توانند نقش دریچه خروج فشارها را بازی کنند. انجمن‌های نقد و گفت‌وگو: راه‌اندازی کارگاه‌های دائمی شعر، داستان‌نویسی، نقد فیلم و تئاتر. این انجمن‌ها به افراد فرصت می‌دهند تا مسائل و مشکلات خود را به‌صورت نمادین یا مستقیم در قالب هنر بیان و تخلیه کنند.
• رسانه‌های محلی: حمایت از روزنامه‌ها، مجلات محلی و … که با رعایت اصول حرفه‌ای، به طرح آزادانه اما مسئولانه مسائل و مشکلات جامعه بپردازند.
آموزش و توانمندسازی
در هرمزگان، بخشی از آسیب‌ها مستقیماً با وضعیت نامناسب معیشتی و بیکاری مرتبط است. نهادهای فرهنگی می‌توانند با رویکردی میان‌رشته‌ای، به توانمندسازی اقتصادی کمک کنند:
• آموزش صنایع خلاق: برگزاری دوره‌های آموزشی مرتبط با صنایع دستی بومی، مد و لباس محلی، گرافیک و تولید محتوای دیجیتال. این صنایع می‌توانند با سرمایه اولیه کم، برای جوانان و زنان سرپرست خانوار فرصت‌های شغلی جدید ایجاد کنند.
• فرهنگ کارآفرینی: ترویج فرهنگ ریسک‌پذیری، خلاقیت و نوآوری از طریق برگزاری رویدادهای فرهنگی-اقتصادی، مانند نمایشگاه‌های کتاب و کارآفرینی در مجاورت یکدیگر.
 از ترمیم تا پیشگیری
نقش نهادهای فرهنگی در هرمزگان، فراتر از برگزاری چند مراسم سالانه است؛ بلکه باید به موتور محرک توسعه انسانی پایدار تبدیل شوند. این نهادها با تقویت هویت، پر کردن اوقات فراغت با محتوای سازنده، و ایجاد بسترهای امن برای گفت‌وگو، لایه‌های دفاعی محکمی را در برابر هجوم آسیب‌های اجتماعی بنا می‌کنند.در پایان، موفقیت در کاهش آسیب‌های اجتماعی در هرمزگان، تنها زمانی محقق خواهد شد که فرهنگ، به عنوان زیربنا و عامل پیشگیری، از حالت یک بخش تزیینی به یک استراتژی اصلی در اولویت برنامه‌ریزان تبدیل شود.