دریانیوز// واقعه کربلا، نه صرفاً حادثه‌ای خونین در تاریخ اسلام، بلکه مدرسه‌ای جاودانه برای تمام آزادگان جهان است؛ مدرسه‌ای که در آن، مفاهیمی چون ایثار، ایمان، جهاد، صبر و روشنگری، در قالب انسانی‌ترین جلوه‌ها معنا یافت.
در این میان، اگرچه محور اصلی میدان عاشورا
امام حسین‌بن‌علی (ع) و یاران وفادارش بودند، اما نیم‌رخ دیگر این حماسه، با حضور بانوانی شکل گرفت که از شب عاشورا تا اربعین، دوشادوش کاروان حق، پیام‌بر نهضت حسینی شدند. زنانی که نه‌تنها تماشاگر واقعه نبودند، بلکه خود در متن روایت و رسالت آن قرار گرفتند.
در ایام حزن‌انگیز محرم و با هدف بازخوانی نقش زن در قیام عاشورا و تأثیر تاریخی و تمدنی آن تا امروز، خبرنگار روزنامه دریا گفتگویی اختصاصی با مریم ریاضی تهرانی، استاد حوزه علمیه و دانشگاه و پژوهشگر حوزه مطالعات زن و عاشورا انجام داده است؛ بانویی که سال‌ها در زمینه تحلیل جامعه‌شناختی نقش‌آفرینی بانوان در تاریخ اسلام، به‌ویژه در نهضت عاشورا پژوهش کرده و سخنرانی‌های متعدد در محافل حوزوی و دانشگاهی ارائه داده است.
هدف از این گفتگو، تبیین جایگاه زن در نهضت حسینی با نگاهی کاربردی برای جامعه امروز است. اینکه چگونه بانوانی چون حضرت زینب کبری (س) توانستند پیام عاشورا را از میدان جنگ تا قلب تاریخ منتقل کنند و چگونه زنان امروز می‌توانند با تأسی از این الگوهای بی‌بدیل، در مسیر احیای هویت دینی و اجتماعی خود گام بردارند.
در این مصاحبه، مدرس حوزه و دانشگاه با اتکا به مطالعات عمیق و نگاه تحلیلی، ده محور از نقش‌آفرینی‌های زنان در کربلا را تشریح می‌کند و از پیوند عاشورا با مسائل امروز زن مسلمان سخن می‌گوید؛ از مشارکت در جهاد تا مدیریت بحران، از پیام‌رسانی تا صیانت از ارزش‌های دینی. گفت‌وگویی خواندنی برای آنان که می‌خواهند عاشورا را نه فقط به عنوان واقعه‌ای تاریخی، بلکه به‌مثابه الگویی زنده برای امروز و فردای خود درک کنند.
دریا :به عنوان سؤال اول بفرمایید با توجه به مطالعات شما، قیام عاشورا چه ابعاد و ویژگی‌هایی دارد که آن را از یک حادثه نظامی فراتر می‌برد؟
قیام سرخ اباعبدالله‌الحسین (ع)، نه‌تنها یک نبرد نظامی، بلکه یک نهضت معنوی، الهی و چندلایه بود. این قیام از شب عاشورا با دعا، طهارت، تزکیه نفس و آماده‌سازی روحی یاران امام آغاز شد. حضرت، از دشمن مهلت خواست تا شب عاشورا را به عبادت و استغفار بپردازند و این خود نشان از عمق معرفت و ایمان یارانش داشت.
عاشورا در حقیقت مدرسه‌ای برای همه دوران‌هاست؛ مدرسه‌ای که در آن، حقیقت‌جویی، فداکاری، و بندگی خدا به زیباترین شکل ممکن تجلی یافته است.
دریا :نقش زنان در این نهضت چگونه قابل تبیین است؟
زنان عاشورایی، ستون دوم این نهضت‌اند. اگرچه میدان جنگ با حضور ۷۲ مرد وفادار، از جمله ۱۸ نفر از بنی‌هاشم شکل گرفت، اما در کنار آن‌ها، ۱۴ زن و ۵ کودک نیز در کربلا حضور داشتند. پس از شهادت امام حسین (ع)، مرحله دوم قیام، با رهبری حضرت زینب (س) آغاز شد. از عصر عاشورا تا اربعین، این بانوان، پرچم‌دار پیام عاشورا بودند. بدون نقش زنان، این قیام در همان دشت کربلا دفن می‌شد و به گوش تاریخ نمی‌رسید.
دریا :شما به ۱۰ محور از نقش‌آفرینی زنان در کربلا اشاره داشتید. نخستین محور چیست؟
محور اول، مشارکت در جهاد است. زنان کربلا با حضور در کنار امام زمان خود، نه‌تنها همراهی و وفاداری را اثبات کردند، بلکه به شکل فعال در عرصه مسئولیت‌های اجتماعی و دینی ایفای نقش کردند. این حضور، نمونه‌ای عالی از آگاهی سیاسی، اجتماعی و دینی زن مسلمان است.
همان‌گونه که در انقلاب اسلامی نیز شاهدیم، زنان با تأسی از حضرت زینب (س)، در خط مقدم فرهنگ‌سازی، تربیت، مقاومت و جهاد تبیین حضور دارند.
دریا :محور دوم، تقویت روحیه رزمندگان است. نقش زنان در این زمینه چگونه بود؟
زنان، به‌ویژه حضرت زینب (س)، در شب عاشورا با سخنانی آرامش‌بخش و امیدبخش، نقش بی‌بدیلی در تقویت روحیه یاران ایفا کردند. این روحیه‌بخشی، فقط کلامی نبود، بلکه تجلی بصیرت و شناخت عمیق نسبت به راه و هدف امام بود. زنان، با ایمان و آرامش خود، فضای خیمه‌ها را به جایگاه عرفان و معنویت تبدیل کردند.
دریا :حضرت زینب (س) چگونه الگوی صبر و استقامت شدند؟
محور سوم، آموزش صبر و استقامت است. حضرت زینب (س) در سخت‌ترین لحظات، از شهادت برادر گرفته تا اسارت و هجرت اجباری، با ایمانی ریشه‌دار، آرامش و وقار خود را حفظ کردند. صبری که ایشان نشان دادند، فقط صبر در برابر مصیبت نبود، بلکه نوعی صبر انقلابی و مسئولانه برای حفظ راه امام و ادامه مسیر بود.
دریا :به نقش پیام‌رسانی زنان اشاره کردید؛ این محور چه ویژگی‌هایی دارد؟
محور چهارم، پیام‌رسانی قیام است. حضرت زینب (س) با خطبه‌های روشنگر خود در کوفه و شام، چهره واقعی حکومت یزید را افشا کرد و حقیقت نهضت عاشورا را به مردم رساند. ایشان، با شهامت و بلاغت، تاریخ را از خواب جهل بیدار کردند. این پیام‌رسانی، نقش کلیدی در ماندگاری عاشورا در حافظه تاریخی مسلمانان دارد.
دریا :حضرت زینب (س) در بخش مراقبت و پرستاری نیز نقش‌آفرین بودند؟
بله. پنجمین محور، پرستاری است. حضرت زینب (س) از مجروحان حادثه عاشورا با عشق، ایثار و تعهد مراقبت کردند. این الگو در دوران دفاع مقدس نیز الهام‌بخش زنان پرستار و امدادگر ایرانی بود که با ایثار و ایمان در صحنه‌های جنگ و جهاد خدمت کردند.
دریا :حضرت زینب (س) چگونه در بحران‌های بعد از عاشورا مدیریت مؤثر داشتند؟
محور ششم، مدیریت بحران است. در حالی که اهل‌بیت در شوک مصیبت و اسارت بودند، حضرت زینب (س) با تدبیر، ایمان و عزت نفس، توازن روانی کاروان را حفظ کرد و اجازه نداد روحیه اهل‌بیت شکسته شود. ایشان نشان دادند که مدیریت در بحران، نیازمند بصیرت، اقتدار درونی و توکل به خداست.
دریا :اسارت چگونه به بستری برای بیداری افکار عمومی تبدیل شد؟
محور هفتم، تبدیل اسارت به آزادی‌خواهی است. حضرت زینب (س) با خطبه‌خوانی‌های هدفمند، فضای اسارت را به عرصه‌ای برای فریاد حق و بیداری امت تبدیل کردند. او در برابر دشمن، حقیقت را با شهامت و ایمان بر زبان آورد، بی‌آنکه ترس یا تزلزلی به خود راه دهد.
دریا :درباره حفظ ارزش‌های دینی توسط زنان عاشورایی چه می‌فرمایید؟
محور هشتم، پاسداری از ارزش‌های دینی است. حتی در شرایط دشوار، زنان کاروان حسینی به نماز اول وقت، حجاب، دعا و مناجات مقید بودند. آن‌ها با رفتار خود، تصویری روشن از زن مسلمان مؤمن، متعهد و مقاوم ارائه دادند که الگویی ماندگار برای تمام عصرهاست.
دریا : عفت و نجابت زنان در کدام بخش جلوه بیشتری دارد؟
نهمین محور، حفظ قداست و عفت زنانه است. حضرت زینب (س) در تمام دوران اسارت، با وجود فشارهای جسمی و روحی، نجابت، حیاء و متانت خود را حفظ کردند. این ویژگی، برای زن مسلمان یک پیام روشن دارد: در سخت‌ترین شرایط هم می‌توان عزت و کرامت را حفظ کرد.
دریا : محور دهم، خطبه‌خوانی‌های حضرت زینب (س) است. اهمیت این خطبه‌ها در چیست؟
این خطبه‌ها در شرایطی ایراد شدند که یا کسی گوش شنوا نداشت، یا دشمنان در برابر ایشان ایستاده بودند. اما صدای حقیقت آن‌قدر رسا بود که تا امروز در تاریخ طنین‌انداز است. خطبه‌های حضرت زینب (س) نه فقط بازتاب واقعه عاشورا، بلکه مانیفستی برای حق‌طلبی، روشنگری و عدالت‌خواهی در همه زمان‌هاست.
دریا :در نهایت، جمع‌بندی شما از نقش زنان عاشورایی چیست؟
زنان عاشورایی با تأسی از مکتب حسینی، نه‌تنها در حفظ پیام عاشورا نقش ایفا کردند، بلکه مسیر قیام‌های معنوی و اجتماعی آینده را هموار ساختند. امروز نیز زنان مسلمان، با الگوگیری از حضرت زینب (س)، می‌توانند در شکل‌گیری تمدن اسلامی و زمینه‌سازی ظهور حضرت ولی‌عصر (عج)، نقشی جدی ایفا کنند. عاشورا نقطه شروعی برای مسئولیت‌پذیری زن مسلمان در تاریخ معاصر ماست.
ثبت دیدگاه