عرفه؛ آستانه‌ای میان خاک و افلاک

دریانیوز // در میان روزهای پرشمار سال، گاه زمان به گونه‌ای دیگر می‌گذرد؛ گویی آسمان نزدیک‌تر می‌شود و دل‌ها بی‌واسطه‌تر با خالق هستی سخن می‌گویند.
روز عرفه، نهم ذی‌الحجه، یکی از این روزهای استثنایی است که نه‌فقط در تقویم دینی، بلکه در جغرافیای روح انسان مسلمان جایگاه رفیعی دارد. عرفه، روز شناخت، روز بازگشت، و روزی برای دوباره دیدنِ خود و جهان در آینه رحمت خداوند است.
در این روز، میلیون‌ها انسان با رنگ‌ها، زبان‌ها و قومیت‌های مختلف در دشت عرفات و هم‌زمان در سراسر جهان اسلام، بدون هیچ‌گونه تفاخر اجتماعی یا طبقاتی، در یک لباس ساده و یک‌رنگ، با اشکی در چشم و تپشی در دل، رو به آسمان می‌ایستند و به درگاه خداوند پناه می‌برند. این همزمانی عظیم و معنوی، نه‌تنها نمایش خضوع فردی در برابر پروردگار، بلکه تجلی وحدت و همبستگی امت اسلامی است. روز عرفه، فراتر از یک مناسک عبادی، یادآور حقیقتی فراموش‌شده در هیاهوی جهان معاصر است: بازگشت به اصل، به فطرت، به خضوع و معرفت. در جهانی که انسان معاصر هر روز بیش از پیش از معنویت فاصله می‌گیرد، عرفه فرصتی نایاب برای ایستادن، تأمل‌کردن و بازنگری در مسیر زندگی است. عرفه، روزی است که دل را از زنگارهای دنیا می‌زداید و جان را به افقی روشن‌تر متصل می‌کند؛ افقی که از زمین عرفات تا بی‌نهایت رحمت الهی گسترده است.در استان هرمزگان، این روز بزرگ با مراسم پرفیض و باشکوه دعای عرفه در بقاع متبرکه و امامزادگان برگزار می‌شود.
در شهرها و روستاهای این خطه جنوبی، مردم با دل‌هایی مشتاق و چشمانی اشک‌بار گرد هم می‌آیند تا ندای «یا ربّ» خود را به آسمان بفرستند. از بندرعباس تا میناب، از قشم تا بشاگرد، مراسم روز عرفه، به صحنه‌ای از معنویت جمعی و همبستگی فرهنگی بدل می‌شود؛ آینه‌ای که در آن، هم می‌توان چهره خالص دعا را دید و هم تصویر روشن یک تمدن الهی را.
در این گزارش، علاوه بر نگاهی به فلسفه عرفه در سنت اسلامی و بازتاب آن در تمدن مسلمانان، به جلوه‌های محلی این آیین در استان هرمزگان نیز می‌پردازیم؛ جایی که بقاع متبرکه، نه‌تنها مأمن نیایش، بلکه محور انسجام فرهنگی و اجتماعی مردم مؤمن این سرزمین شده‌اند.
روز عرفه در هرمزگان؛ تجلی نیایش و وحدت در بقاع متبرکه
هرمزگانی‌ها، در روز عرفه، که یکی از مهم‌ترین مناسبت‌های عبادی در تقویم اسلامی است، همانند دیگر مسلمانان سراسر جهان با دعا، نیایش و استغفار به استقبال آن می‌روند. در استان هرمزگان، این روز با برگزاری مراسم دعای عرفه در بقاع متبرکه و امامزادگان، جلوه‌ای ویژه از معنویت و همبستگی دینی را به نمایش می‌گذارد.
مراسم دعای عرفه در بقاع متبرکه هرمزگان
حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی آزادی، معاون فرهنگی و اجتماعی اداره کل اوقاف و امور خیریه استان هرمزگان، با اشاره به اهمیت روز عرفه، اظهار داشت: «عرفه روز بازگشت است، بازگشت به آغوش مهربان خداوند. روزی که ناامیدی از درگاه الهی رخت برمی‌بندد و انسان مؤمن با اشک و مناجات، مسیر توبه و بندگی را در پیش می‌گیرد. زیباست که در این روز، با دعا و به تأسی از سید و سالار شهیدان، حضرت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام، به راز و نیاز با پروردگار بپردازیم.» وی افزود: روز عرفه از برترین ایام سال در تقویم عبادی مسلمانان است؛ روزی که خداوند بندگان خود را به میهمانی دعا، مناجات و استغفار فرا می‌خواند و درهای رحمت و مغفرت را بر روی آنان می‌گشاید. از این‌رو، قرائت دعای عرفه با حضور گسترده مردم در بقاع متبرکه، فرصتی مغتنم برای بازگشت به درگاه الهی و تجدید عهد با آرمان‌های اهل‌بیت (ع) به شمار می‌رود.بر اساس اعلام اداره کل اوقاف و امور خیریه استان هرمزگان، مراسم قرائت دعای عرفه در روز پنج‌شنبه ۱۵ خردادماه از ساعت ۱۶ در بیش از ۴۰ بقعه متبرکه شاخص استان از جمله در شهرستان‌های بندرعباس، میناب، رودان، قشم، حاجی‌آباد و بشاگرد برگزار خواهد شد.
دعوت به حضور گسترده مردم
حجت‌الاسلام آزادی با دعوت از عموم مردم مؤمن، خداجو و ولایت‌مدار استان برای حضور پرشور و معنوی در این آئین الهی تأکید کرد: بقاع متبرکه به عنوان قطب‌های فرهنگی مذهبی در این روز پذیرای عاشقان اهل‌بیت (ع) خواهند بود تا لحظاتی سرشار از معنویت را رقم بزنند.
حال و هوای ویژه در بشاگرد
وی همچنین با اشاره به حال و هوای ویژه مراسم در شهرستان بشاگرد بیان داشت: آئین دعای عرفه در امامزاده سید نجم‌الدین در بشاگرد، همراه با حضور شب‌مانی (بیتوته) مؤمنان در اطراف این مکان مقدس و نیز آمادگی برای برگزاری مراسم قربانی عید سعید قربان، فضای معنوی بسیار خاصی را در شرق استان ایجاد خواهد کرد.
اهمیت روز عرفه در معارف اسلامی
روز عرفه در معارف اسلامی جایگاه والایی دارد. در حدیثی از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله آمده است: هیچ روزی نیست که شیطان در آن کوچک‌تر، حقیرتر، رانده‌تر و خشمگین‌تر باشد از روز عرفه؛ زیرا رحمت خدا در آن روز نازل می‌شود و گناهان بزرگ آمرزیده می‌گردد.امام صادق علیه‌السلام نیز فرموده‌اند: هر چه مى‌خواهى براى خود دعا بخوان و [در دعا کردن] بکوش که آن روز [روز عرفه] روز دعا و درخواست است.
نقش بقاع متبرکه در ترویج فرهنگ دعا و نیایش
بقاع متبرکه و امامزادگان در استان هرمزگان، علاوه بر نقش مذهبی، به عنوان مراکز فرهنگی و اجتماعی نیز شناخته می‌شوند. برگزاری مراسم دعای عرفه در این اماکن، فرصتی برای ترویج فرهنگ دعا، نیایش و بازگشت به معنویت در جامعه فراهم می‌آورد.
عرفه، روز گشودن درهای آسمان به روی دل‌های زمینی
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد غلامی، کارشناس دینی استان هرمزگان، در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به ابعاد معنوی، عرفانی و تمدنی روز عرفه و جایگاه بی‌بدیل آن در میان مناسک عبادی مسلمانان گفت: روز عرفه، روزی است که درهای آسمان به روی دل‌های زمینی گشوده می‌شود. این روز، فرصتی است برای آنکه انسان، از غفلت‌های طولانی فاصله بگیرد و با زبان دعا، بار دیگر به اصل خویش بازگردد. در عرفه، بندگی رنگ می‌گیرد و رحمت الهی، چون بارانی لطیف، بر جان‌های خسته و مشتاق فرود می‌آید.وی ادامه داد: از منظر آموزه‌های دینی، عرفه نه‌فقط یک ایستگاه در مسیر حج، بلکه مقصدی روحانی برای همه مؤمنان است، چه آنان که در سرزمین عرفات حضور دارند، و چه آنان که در دورترین نقاط جهان اسلام، دل‌شان را با زمزمه دعای عرفه می‌تپانند. حضور قلب، مهم‌تر از حضور جسمانی است.حجت‌الاسلام غلامی با اشاره به محتوای دعای عرفه امام حسین (ع) گفت: دعای عرفه، یکی از ناب‌ترین میراث‌های معرفتی اهل‌بیت (علیهم‌السلام) است. این دعا، سرشار از توحید، تضرع، شکرگزاری و شناخت انسان از جایگاه خویش در مقابل پروردگار است. هر جمله‌اش، انسان را به تفکر، اشک و خضوع می‌کشاند. عرفه، درس معرفت است؛ معرفت به خویشتن، به خدا، و به جایگاه انسان در نظام آفرینش. این کارشناس دینی استان هرمزگان بیان کرد: در روز عرفه، نباید تنها به قرائت دعا اکتفا کرد. مهم آن است که محتوای دعا را بفهمیم و با جان و دل در آن تأمل کنیم. عرفه، فرصتی است برای بازسازی قلب، بازنگری در رفتار و تصحیح مسیر زندگی.غلامی همچنین به نقش بقاع متبرکه در فرهنگ‌سازی دعا و نیایش در استان هرمزگان اشاره کرد و بیان داشت: بقاع متبرکه در استان، به‌ویژه در روز عرفه، به کانون‌های نورانی نیایش و خودسازی بدل می‌شوند. حضور مردم در این اماکن، نشان‌دهنده عطش معنوی جامعه ماست. باید قدر این فرصت‌ها را دانست و با برنامه‌ریزی فرهنگی، عرفه را از یک مناسبت فصلی به یک جریان دائمی در زندگی معنوی مردم تبدیل کرد.وی در پایان خاطرنشان کرد: عرفه، فراتر از یک مناسبت مذهبی، یک گنجینه تمدنی است؛ روزی که امت اسلامی، از فردگرایی فاصله می‌گیرد و در حلقه وحدت و بندگی جمع می‌شود. این روز، پیامی جهانی دارد: بازگشت به خدا، تنها راه نجات انسان امروز است.بنابراین روز عرفه، فرصتی است برای بازگشت به خویشتن، توبه، استغفار و تجدید عهد با خداوند. در استان هرمزگان، برگزاری مراسم دعای عرفه در بقاع متبرکه با حضور گسترده مردم، نمادی از همبستگی دینی و فرهنگی است که نقش مهمی در تقویت معنویت و اخلاق در جامعه ایفا می‌کند. امید است با بهره‌گیری از این فرصت معنوی، گام‌های مؤثری در جهت تعالی فردی و اجتماعی برداشته شود.