شب یلدا زیر بار گرانی و فشار معیشتی

دریانیوز // شب یلدا، آیینی کهن و ریشه‌دار در فرهنگ ایرانی که همواره نماد صمیمیت، همدلی و دورهمی خانوادگی بوده است.
شب یلدا این روزها بیش از آنکه یادآور شادی و گرمای خانواده باشد برای بسیاری از مردم با نگرانی‌های اقتصادی، فشار روانی و دغدغه‌های معیشتی گره خورده است. گرانی افسارگسیخته اقلام یلدایی و تشدید چشم و هم‌چشمی‌ها، این سنت دیرینه را در معرض تغییر معنا قرار داده است. شب یلدا یا شب چله، بلندترین شب سال و یکی از قدیمی‌ترین مناسبت‌های فرهنگی ایرانیان است که فلسفه شکل‌گیری آن بر پایه غلبه روشنایی بر تاریکی، امید به فردا و تقویت پیوندهای انسانی بنا شده است. در طول قرن‌ها، یلدا فرصتی برای کنار هم نشستن اعضای خانواده، شنیدن قصه‌های قدیمی، فال حافظ و گفت‌وگو میان نسل‌ها بوده است. شبی که سادگی، مهم‌ترین ویژگی آن به شمار می‌رفت اما امروزه فاصله معناداری میان فلسفه این آیین و شیوه برگزاری آن در بخشی از جامعه ایجاد شده است، فاصله‌ای که ریشه آن را باید در شرایط اقتصادی و فشارهای اجتماعی جست‌وجو کرد.هر ساله با نزدیک شدن به شب یلدا، بازار میوه و اقلام مرتبط با این مناسبت با موجی از افزایش قیمت‌ها روبه‌رو می‌شود. هندوانه، انار، آجیل و خشکبار که نمادهای اصلی این شب هستند امسال نیز با قیمت‌هایی عرضه می‌شوند که برای بخش قابل توجهی از خانواده‌ها تهیه آن‌ها به یک چالش جدی تبدیل شده است. بررسی‌ها و مشاهدات میدانی نشان می‌دهد بسیاری از خانواده‌ها ناچار شده‌اند میزان خرید اقلام یلدایی را به حداقل برسانند، برخی خوراکی‌ها را به‌طور کامل از سفره یلدا حذف کنند یا حتی از برگزاری دورهمی شب یلدا صرف‌نظر کنند. این وضعیت، به‌خوبی نشان می‌دهد که گرانی‌ها تنها معیشت روزمره را تحت تأثیر قرار نداده، بلکه به آیین‌ها و سنت‌های فرهنگی نیز سرایت کرده است.
تبدیل شب شاد به منبع اضطراب
برای بسیاری از خانواده‌ها، به‌ویژه اقشار متوسط و کم‌درآمد شب یلدا دیگر تنها یک مناسبت ساده نیست بلکه به منبعی از نگرانی و فشار روانی تبدیل شده است. والدینی که نگران‌اند نتوانند فضای شاد و خاطره‌انگیزی برای فرزندان خود فراهم کنند با احساس ناتوانی و شرمندگی مواجه می‌شوند. کارشناسان اجتماعی معتقدند این فشارهای روانی، در بلندمدت می‌تواند به کاهش نشاط اجتماعی و تضعیف روابط خانوادگی منجر شود چرا که آیین‌هایی مانند یلدا نقش مهمی در ایجاد حس تعلق و همبستگی در جامعه دارند. در سال‌های اخیر، شبکه‌های اجتماعی نیز به عاملی مؤثر در تغییر نگاه به شب یلدا تبدیل شده‌اند. انتشار تصاویر سفره‌های پرزرق‌وبرق، پذیرایی‌های پرهزینه و مراسم نمایشی، سطح انتظارات را در جامعه بالا برده و نوعی رقابت نانوشته ایجاد کرده است. این فضا باعث شده برخی خانواده‌ها، حتی برخلاف توان مالی خود، احساس کنند باید مراسمی مشابه آنچه در فضای مجازی دیده می‌شود برگزار کنند موضوعی که فشار اقتصادی و روانی را دوچندان می‌کند.
چشم و هم‌چشمی؛ تهدیدی برای معنای واقعی یلدا
چشم و هم‌چشمی در برگزاری شب یلدا یکی از مهم‌ترین آسیب‌های اجتماعی این مناسبت در سال‌های اخیر است. رقابت برای خرید اقلام گران‌قیمت و نمایش ظاهری مراسم نه‌تنها خانواده‌ها را زیر بار هزینه‌های اضافی می‌برد بلکه فلسفه اصلی این آیین که بر سادگی و صمیمیت استوار است را به حاشیه می‌راند. کارشناسان فرهنگی هشدار می‌دهند که تداوم این روند می‌تواند به تغییر ماهیت آیین‌های سنتی منجر شود و آن‌ها را از کارکرد اجتماعی و فرهنگی اصلی‌شان تهی کند. در گذشته، شب یلدا با ساده‌ترین امکانات برگزار می‌شد و حضور اعضای خانواده در کنار یکدیگر، مهم‌ترین بخش این شب بود. اما امروزه شرایط اقتصادی و فشارهای اجتماعی این سنت را برای برخی خانواده‌ها به یک معضل تبدیل کرده است؛ معضلی که گاه باعث حذف تدریجی این آیین از زندگی روزمره می‌شود. تنها راه حفظ شب یلدا در شرایط کنونی، بازگشت به اصل و فلسفه آن است. ترویج سادگی، کاهش چشم و هم‌چشمی و تأکید بر ارزش‌های انسانی می‌تواند این آیین کهن را از زیر سایه فشارهای اقتصادی بیرون بیاورد. شب یلدا، میراثی ارزشمند از فرهنگ ایرانی است که امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند بازنگری در شیوه برگزاری آن است. گرانی‌ها، فشار معیشتی و رقابت‌های ظاهری، این شب را برای بسیاری از خانواده‌ها دشوار کرده است. در شرایطی که اقتصاد خانوارها با چالش‌های جدی روبه‌روست، حفظ آیین‌های فرهنگی تنها با بازگشت به معنا، نه هزینه امکان‌پذیر خواهد بود تا یلدا دوباره به شبی برای همدلی، آرامش و کنار هم بودن تبدیل شود، نه منبعی برای نگرانی و فشار خانواده‌ها.