دریانیوز// استان هرمزگان در بحراني بي‌سابقه و چندوجهي بيش از دو دهه خشکسالي پي‌درپي گرفتار شده است، بحراني که منابع آب سنتي را به نابودي کشانده و معيشت مردم را تهديد مي‌کند.
سدهاي شميل و نيان کاملاً از مدار خارج شده‌اند و سد استقلال ميناب، شاهرگ حياتي بندرعباس، با کمتر از ۴٪ ذخيره غيرقابل استفاده نفس‌هاي آخر را مي‌کشد و خروج کامل آن تا ماه هاي آتي محتمل است.
در شرايطي که ۱۲ شهرستان از ۱۳ شهرستان استان با تنش آبي شديد روبه‌رو هستند، نجات در گرو توسعه سريع و پرهزينه آب‌شيرين‌کن‌ها است؛ راهبردي که خود با چالش‌هاي ساختاري چون بدهي ۸۰۰ ميليارد توماني دستگاه‌هاي دولتي و هدررفت ۴۵ درصدي آب در شبکه‌هاي فرسوده گره خورده است .
ابعاد فاجعه‌بار منابع سنتي
منابع آبي هرمزگان به دليل خشکسالي مزمن و سوءمديريت، در مرحله فروپاشي قرار گرفته‌اند. سدهاي حياتي شميل و نيان (تأمين‌کننده بندرعباس) و سرني کاملاً خشک شده و ذخيره آن‌ها به صفر رسيده است.
سد استقلال ميناب (با ظرفيت ۲۴۰ ميليون مترمکعب) تنها ۵ ميليون مترمکعب آب غيرقابل استفاده دارد وامکان جدي خروج آن از مدار تأمين آب شرب بندرعباس تا چند ماه آينده وجود دارد .ميانگين بارش سالانه هرمزگان (۱۷۰ تا ۱۸۵ ميلي‌متر) در سال آبي جاري به ۳۰ تا ۳۵ ميلي‌متر (و در يک گزارش ۹ ميلي‌متر) سقوط کرده است که کاهش ۷۰ تا ۹۰ درصدي را نشان مي‌دهد.
برداشت بي‌رويه از سفره‌هاي آب زيرزميني براي جبران کمبود، به کاهش سطح آب تا ۴۰ متر در دشت ميناب و ايجاد هزاران فروچاله منجر شده است. اين پديده به عنوان يک «زلزله خاموش» معيشت باغداران و امنيت ساکنان ۳۰ روستا را تهديد مي‌کند. در حال حاضر ۵۴ دشت از ۷۴ دشت استان ،در وضعيت ممنوعه و بحراني قرار دارند و شوري آب در اثر گنبدهاي نمکي و افت شديد منابع زيرزميني، کيفيت آب شرب را در مناطق وسيعي کاهش داده است.
راهبرد پرچالش بقا؛ آب‌شيرين‌کن‌ها
در اين وضعيت وخيم، شيرين‌سازي آب دريا به تنها حامي حيات استان تبديل شده است.در حال حاضر ۵۰ سايت آب‌شيرين‌کن فعال، روزانه ۲۷۰ هزار مترمکعب آب شيرين توليد مي‌کنند و ۴۰ تا ۵۰ درصد نياز آبي استان را تأمين مي‌کنند.همچنين ۱۰۰ درصد آب شرب جزاير مسکوني (مانند قشم، کيش) و شهرهاي بزرگ ساحلي (بندرلنگه، سيريک و…) از طريق اين تأسيسات تأمين مي‌شود و ۵۰ درصد آب شرب بندرعباس نيز وابسته به آن است .
قيمت تمام‌شده توليد آب شيرين بيش از ۱۰ برابر قيمت آب‌هاي متعارف است و براي مديريت و راهبري اين تأسيسات، ۵۰ هزار ميليارد ريال اعتبار اختصاص يافته است .هدف‌گذاري شده است که در سه سال آينده، سهم آب‌شيرين‌کن‌ها در تأمين آب شرب استان به بيش از ۷۰ درصد و در شهر بندرعباس به ۸۰ درصد افزايش يابد.
فعالان اجتماعي هشدار داده‌اند که پساب غليظ و شور پروژه‌هاي بزرگ (مانند آب‌شيرين‌کن سيريک که براي انتقال آب به فلات مرکزي طراحي شده)، آبزيان و معيشت صيادان منطقه را به شدت به خطر مي‌اندازد.
ناکارآمدي ساختاري و تبعيض توزيعي
پايداري تأمين آب با چالش‌هاي مديريتي و مالي جدي روبه‌رو است که نوسازي زيرساخت‌ها را مختل کرده است . شرکت آبفاي هرمزگان ۸۰۰۰ ميليارد ريال (۸۰۰ ميليارد تومان) مطالبات معوق از دستگاه‌هاي اجرايي، نهادها و نيروهاي مسلح دارد. عدم پرداخت اين بدهي‌ها، توان مالي شرکت براي توسعه و خدمات‌رساني را فلج کرده است.
۳۵ درصد شبکه آبرساني استان فرسوده است و براي بازسازي اين شبکه و کاهش هدررفت فاجعه‌آميز آب، به ۱۰۰ هزار ميليارد ريال اعتبار نياز است (۴۰ تا ۵۰ هزار ميليارد ريال نياز فوري). به دليل فرسودگي، هدررفت آب در بخش روستايي به ۴۵ درصد و در بخش شهري به ۲۴ درصد مي‌رسد، که به معناي هدر رفتن بخش عظيمي از آب توليدي پرهزينه است.
بحران عدالت توزيعي
۱۲ شهرستان از ۱۳ شهرستان در تنش شديد آبي هستند، اما مردم شرق استان (سيريک، جاسک و بشاگرد) نزديک به ۳۰ سال است که با اين بحران دست به گريبانند. اين در حالي است که آب شيرين‌شده از سواحل هرمزگان، با خطوط طولاني به صنايع بزرگ فلات مرکزي کشور منتقل مي‌شود.
جراحي زيرساخت، عدالت و مديريت مصرف نجات هرمزگان نيازمند يک راهبرد سه‌گانه با تعهد ملي و استاني است.
جراحي مالي و نوسازي زيرساخت
تخصيص فوري و پايدار ۱۰۰ هزار ميليارد ريال اعتبار براي بازسازي شبکه‌هاي فرسوده و کاهش هدررفت.اقدام قاطع براي وصول بدهي ۸۰۰ ميليارد توماني آبفا از نهادهاي دولتي براي آزادسازي منابع. تسريع در اجراي خطوط انتقال آب از سد جگين و توسعه ظرفيت‌هاي آب‌شيرين‌کن‌ها براي تأمين پايدار آب شرق استان.
مديريت مصرف و اصلاح الگوها
مقابله با ۳۵۰۰ چاه غيرمجاز و مديريت مصرف بي‌رويه در کشاورزي (که ۹۰٪ منابع را مصرف مي‌کند) با تغيير الگوي کشت و ترويج آبياري نوين.
تکميل هرچه سريعتر پروژه تصفيه فاضلاب بندرعباس براي تأمين نياز آبي صنايع و جلوگيري از مصرف آب شرب توسط آن‌ها. تأکيد بر ضرورت صرفه‌جويي شديد توسط شهروندان و منع استفاده ادارات و سازمان‌ها از آب شرب براي آبياري فضاي سبز.
تکنولوژي و مشارکت هاي مردمي
پيگيري طرح‌هايي چون تأمين آب از هوا براي مناطق مرطوب به عنوان راهکار تکميلي.
درخواست از مشترکان براي پرداخت به‌موقع قبوض براي کمک به حفظ چرخه مالي خدمات‌رساني در اين شرايط پرهزينه.
هرمزگان از يک بحران طبيعي به يک چالش بقا رسيده است. تنها با يک جراحي بزرگ مالي و ساختاري براي نوسازي زيرساخت‌ها و حل مشکل بدهي‌هاي دولتي و در کنار آن تأمين سهم عادلانه از منابع آبي توليدي براي مردم محروم شرق استان، مي‌توان از فرونشست زمين و فاجعه امنيتي-اجتماعي در اين نقطه استراتژيک کشور جلوگيري کرد.
ثبت دیدگاه