دریانیوز// در جهان امروز که رسانه‌ها بیش از هر زمان دیگری به زندگی انسان‌ها نفوذ کرده‌اند، سواد رسانه‌ای به عنوان یکی از ارکان ضروری حیات اجتماعی و سیاسی ملت‌ها شناخته می‌شود. مرز میان حقیقت و تحریف، آگاهی و اغوا، تحلیل و تبلیغ، در فضای رسانه‌ای بسیار باریک و لغزنده شده است.
به‌ویژه در جمهوری اسلامی ایران که درگیر جنگ‌های ترکیبی، فشارهای تبلیغاتی و عملیات روانی گسترده از سوی جریان‌های معاند داخلی و خارجی است، موضوع سواد رسانه‌ای نه تنها یک نیاز فرهنگی بلکه یک ضرورت امنیتی و راهبردی محسوب می‌شود.
جنگ امروز، صرفاً در میدان نبرد و با ابزارهای نظامی جریان ندارد؛ دشمنان ملت ایران با بهره‌گیری از رسانه‌های پرقدرت، شبکه‌های اجتماعی و تولید حجم انبوهی از اخبار جعلی، شایعه‌پراکنی و تخریب روانی، تلاش می‌کنند افکار عمومی را دچار تشویش، سردرگمی و یأس کنند. هدف از این عملیات پیچیده رسانه‌ای، تضعیف اراده مردم، ضربه به سرمایه اجتماعی، بی‌اعتمادسازی نسبت به نظام، و نهایتاً تغییر باورها و ارزش‌های بنیادین ملت است.
در چنین فضایی، دانستن اینکه چه محتوایی درست است، از کدام منبع نشأت گرفته، با چه نیت و هدفی منتشر شده و چه تأثیری بر مخاطب دارد، بخش مهمی از سواد رسانه‌ای به شمار می‌رود. سواد رسانه‌ای، به شهروندان می‌آموزد که چگونه پیام‌ها را تحلیل و ارزیابی کنند، چگونه پیام‌های پنهان را درک کنند، و چگونه با رویکرد انتقادی در برابر بمباران اطلاعاتی روزانه واکنش نشان دهند.
جامعه‌ای که به این دانش مجهز باشد، نه تنها قربانی رسانه‌ها نمی‌شود، بلکه خود به تولیدکننده‌ای آگاه، مسئول و اثربخش در حوزه رسانه تبدیل می‌گردد.در ایران امروز، با افزایش دسترسی عمومی به فضای مجازی و گسترش بسترهای ارتباطی، افراد از سنین پایین تا بزرگسالان در معرض انواع پیام‌های رسانه‌ای قرار دارند.
نوجوانی که در یک شبانه‌روز، ده‌ها و گاه صدها پیام، تصویر، کلیپ و خبر از منابع مختلف دریافت می‌کند، اگر فاقد توان تشخیص و تحلیل باشد، به‌راحتی تبدیل به مصرف‌کننده‌ای بی‌دفاع در برابر امواج خبری مغرضانه خواهد شد. از این رو، آموزش سواد رسانه‌ای باید نه فقط در مدارس و دانشگاه‌ها، بلکه در خانواده‌ها، رسانه‌های داخلی، نهادهای فرهنگی و فضای عمومی جامعه نهادینه شود.
نکته مهم‌تر آن است که دشمن در میدان رسانه‌ای، چهره‌ای به ظاهر آراسته و فریبنده دارد؛ گاه با پوشش خبری، گاه با مستند، گاه با سرگرمی و گاه با بسته‌های جذاب تصویری، مفاهیمی را القا می‌کند که در نگاه اول بی‌ضرر یا خنثی به‌نظر می‌رسند، اما در عمق، حاوی پیام‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خطرناکی هستند.
سواد رسانه‌ای، ابزار کشف این لایه‌های پنهان است؛ ابزاری که می‌تواند مخاطب ایرانی را در میدان نبرد نرم‌افزاری امروز، به رزمنده‌ای آگاه و مقاوم تبدیل کند.سواد رسانه‌ای تنها به معنای شناخت رسانه‌های معاند نیست، بلکه شامل شناخت رسانه‌های داخلی، نحوه کارکرد رسانه‌ها، سبک‌ها و تکنیک‌های اقناع، و حتی الگوهای مصرف رسانه‌ای سالم است.
شهروند آگاه، می‌داند چه بخواند، چه ببیند، از چه منابعی استفاده کند و در برابر چه پیام‌هایی ایستادگی کند. این آگاهی، سنگ بنای ثبات اجتماعی، انسجام ملی و تقویت سرمایه اعتماد عمومی در جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.
در نهایت، در شرایط حساس کنونی کشور که دشمن، جنگ را از مرزها به خانه‌ها و ذهن‌ها کشانده، داشتن سواد رسانه‌ای نه یک انتخاب، بلکه یک وظیفه فردی و اجتماعی برای هر ایرانی است. آینده جامعه ما در گرو آن است که چگونه فرزندانمان را به سلاح تشخیص، تحلیل و مقاومت در برابر موج‌سازی‌های رسانه‌ای مجهز کنیم.
سواد رسانه‌ای، ضرورتی انکارناپذیر در جنگ رسانه‌ای امروز است
جواد بیژنی، کارشناس مسائل سیاسی استان هرمزگان با تأکید بر اهمیت سواد رسانه‌ای در شرایط کنونی کشور، اظهار داشت: دانش رسانه‌ای، از جمله ضروری‌ترین دانش‌ها در زیست امروزین و شرایط جنگ ترکیبی است؛ به‌ویژه با گسترش نفوذ رسانه‌ها در زندگی روزمره افراد، ضرورت شناخت و بهره‌گیری صحیح از این دانش بیش از پیش احساس می‌شود.
وی با اشاره به اهمیت منبع خبر، تصریح کرد: در انتشار مطالب باید تنها به منابع رسمی استناد کرد و از بازنشر اطلاعات غیررسمی و مشکوک پرهیز نمود. جامعه‌ای که بتواند شایعه را به‌درستی تشخیص دهد، واکنش منطقی‌تری نسبت به آن نشان خواهد داد و درک خواهد کرد که شایعه، ابزاری در دست دشمن برای ایجاد اختلال روانی و اجتماعی است.
بیژنی با بیان اینکه در مواجهه با شایعات فضای مجازی باید رفتار قاطعانه‌ای داشت، گفت: هیچ‌گاه نباید نسبت به شایعات سکوت یا بی‌تفاوتی در پیش گرفت، بلکه لازم است واکنشی آگاهانه و قطع‌کننده در برابر آن‌ها نشان داد.وی با اشاره به نقش رسانه‌های معاند در جنگ روانی علیه ملت ایران، خاطرنشان کرد: در سواد رسانه‌ای نباید هیچ‌گونه اعتمادی به رسانه‌های دشمن داشت.
همان‌طور که دشمن در فاز نظامی، زن، کودک و حتی نظامیان ما را هدف قرار می‌دهد، در عرصه رسانه نیز با ابزار فریب، تخریب و شایعه‌پراکنی به دنبال ضربه زدن به کشور است.بیژنی در پایان با هشدار نسبت به انتشار تصاویر و فیلم‌های مربوط به فعالیت‌های نظامی در فضای مجازی، تأکید کرد: انتشار چنین محتواهایی به ضرر کشور و منافع ملی تمام می‌شود.
باید مراقب بود که اطلاعات حساس نظامی در رسانه‌ها افشا نشود و از رفتارهای ناآگاهانه که به امنیت ملی لطمه می‌زند، پرهیز کرد.
ضرورت آموزش سواد رسانه‌ای در عصر بمباران اطلاعات
حجت صادقی، مدرس دانشگاه‌های استان هرمزگان، در گفتگو با خبرنگار ما گفت: در روزگاری که پیام‌ها با سرعتی بی‌سابقه در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شوند و حقیقت در هیاهوی دروغ و تحریف گم می‌شود، برخورداری از سواد رسانه‌ای به ضرورتی انکارناپذیر برای جامعه بدل شده است.
سواد رسانه‌ای ابزاری توانمند برای تشخیص پیام‌های معتبر از جعلی است و می‌تواند افراد را در برابر موج تبلیغات اقناعی و اطلاعات مسموم، مصون سازد.وی افزود: رسانه‌ها، نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌دهی به ادراک عمومی از جهان ایفا می‌کنند؛ آنچه ما درباره کشورهای غربی یا ملت‌های آفریقا تصور می‌کنیم، تا حد زیادی حاصل بازنمایی رسانه‌هاست.
با این‌حال، این بازنمایی همواره همه‌ی حقیقت را در بر ندارد و افراد باید بتوانند با نگاهی نقادانه، انگیزه‌ها و اهداف پنهان پشت پیام‌ها را شناسایی کنند.مدرس دانشگاه آزاد اسلامی بندرعباس، تأکید کرد: همان‌گونه که مردم در انتخاب رژیم غذایی برای حفظ سلامت جسم خود حساس‌اند، باید در مواجهه با پیام‌های رسانه‌ای نیز دقت کنند و این، تنها با آموزش و تقویت سواد رسانه‌ای ممکن است.
به‌ویژه در فضای مجازی که اطلاعات به‌سرعت تولید، بازنشر و گاه تحریف می‌شوند، نیاز است تا کاربران آگاهانه عمل کنند و هر پیامی را بی‌چون و چرا نپذیرند.صادقی بیان کرد: فرد دارای سواد رسانه‌ای، نه‌تنها توانایی تحلیل محتوای پیام‌ها را دارد، بلکه می‌تواند اهداف پنهان پشت آن‌ها را نیز درک کند.
چنین فردی، اسیر موج‌سازی‌ها و هیجانات زودگذر رسانه‌ای نمی‌شود، بلکه با تحلیل و دقت، درک صحیح‌تری از واقعیت پیدا می‌کند.وی در ادامه با اشاره به تأثیر رسانه‌ها بر نوجوانان و جوانان هشدار داد: پیام‌های ناقص یا منفی می‌توانند اثرات مخربی بر ذهن مخاطب بر جای بگذارند.
بنابراین، آموزش سواد رسانه‌ای باید به‌عنوان یک مهارت ضروری، به‌ویژه برای نسل‌های جدید در دستور کار نهادهای فرهنگی، آموزشی و رسانه‌ای قرار گیرد.
استاد دانشگاه آزاد اسلامی بندرعباس همچنین گفت: در شرایط امروز کشور که بخش عمده‌ای از اطلاعات از طریق منابع بصری، شنیداری و فضای مجازی منتشر می‌شود، نبود سواد رسانه‌ای می‌تواند باعث تحلیل‌های نادرست، پذیرش شایعات و گمراهی افکار عمومی شود.
به همین دلیل، لازم است فعالیت‌های هدفمند و مستمری در راستای تقویت سواد رسانه‌ای در جامعه شکل گیرد تا مخاطبان بتوانند با قدرت تحلیل و تشخیص، نسبت به پیام‌ها واکنشی آگاهانه و مسئولانه داشته باشند.
ثبت دیدگاه