دریانیوز// ایران در سال‌های اخیر با چالشی عمیق و نگران‌کننده در حوزه جمعیت مواجه شده است، روند نزولی رشد جمعیت، کاهش نرخ باروری، افزایش سن ازدواج و مشکلات اقتصادی و اجتماعی، دست به دست هم داده‌اند تا زنگ خطر پیری جمعیت و کاهش نیروی انسانی فعال در آینده به صدا درآید.
این بحران بر اقتصاد و تولید کشور تأثیر منفی می‌گذارد و بلکه پیامدهای اجتماعی، فرهنگی و حتی امنیتی را به دنبال دارد. در این میان، هشدارهای مکرر مقامات، از جمله وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، نشان‌دهنده ضرورت اقدامات فوری و همه‌جانبه برای معکوس کردن این روند است.
دکتر محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت، در چهارمین جلسه ستاد مرکزی جوانی جمعیت، با تأکید بر کاهش ۷ درصدی رشد جمعیت نسبت به سال گذشته، این روند را چالشی جدی برای کشور توصیف کرد. او با اشاره به نقش کلیدی جمعیت در تولید و اقتصاد، هشدار داد که ادامه این روند می‌تواند آینده کشور را با مشکلات متعددی مواجه کند. کاهش نرخ باروری به کمتر از سطح جایگزینی (۲.۱ فرزند به ازای هر زن) و رسیدن به حدود ۱.۷ فرزند در سال‌های اخیر، نشان‌دهنده سرعت بالای پیری جمعیت است.
این آمار با گزارش‌های اخیر وزارت بهداشت همخوانی دارد که نشان می‌دهد تعداد تولدها در سال گذشته برای اولین‌بار به کمتر از یک میلیون (حدود ۹۷۹ هزار مورد) رسیده است. یکی از راهکارهای پیشنهادی وزیر بهداشت، فرهنگ‌سازی زایمان بدون درد است. زایمان طبیعی و بی‌درد، به دلیل کاهش عوارض و ترس از زایمان، می‌تواند انگیزه مادران برای بارداری را افزایش دهد.
این رویکرد نیازمند آموزش گسترده به مادران، بهبود امکانات بیمارستانی و ترویج روش‌های زایمان بی‌درد مانند اپیدورال است. با این حال، اجرای این طرح تنها در صورتی موفق خواهد بود که با حمایت‌های مالی و زیرساختی همراه شود، به‌ویژه برای خانواده‌های کم‌درآمد که دسترسی به خدمات درمانی باکیفیت ندارند.طرح «آمایش امید» نیز به عنوان یکی دیگر از ابتکارات مطرح شده، بر نظارت و رصد دقیق شاخص‌های جمعیتی و ارائه مشوق‌های متنوع تمرکز دارد.
این طرح می‌تواند با شناسایی مناطق با نرخ باروری پایین و ارائه بسته‌های حمایتی هدفمند، به افزایش نرخ زادوولد کمک کند. برای مثال، استان‌هایی مانند گیلان و تهران که نرخ باروری کمتر از ۱.۵ فرزند دارند، نیازمند توجه ویژه هستند. برنامه پزشکی خانواده، دیگر پیشنهاد وزیر بهداشت، نیز نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کند.
این برنامه با ارائه خدمات بهداشتی و مشاوره‌ای به خانواده‌ها، می‌تواند به ارتقای سلامت باروری و تشویق فرزندآوری کمک کند. ارائه بسته‌های حمایتی مانند پوشش بیمه‌ای هزینه‌های زایمان و درمان ناباروری، از دیگر اقداماتی است که می‌تواند موانع مالی را کاهش دهد. با این حال، موفقیت این برنامه‌ها نیازمند هماهنگی بین‌دستگاهی و رفع موانع اقتصادی و اجتماعی مانند بیکاری، فقر، و کمبود مسکن است که مانع از تشکیل خانواده و فرزندآوری می‌شوند.
بحران کاهش جمعیت در ایران، چالشی چندوجهی است که نیازمند رویکردی جامع و هماهنگ است. هشدارهای وزیر بهداشت و تأکید بر فرهنگ‌سازی زایمان بدون درد، اجرای طرح آمایش امید، و برنامه پزشکی خانواده، گام‌هایی در مسیر درست هستند، اما کافی نیستند. برای معکوس کردن روند نزولی جمعیت، دولت باید فراتر از سیاست‌های تشویقی، به رفع ریشه‌های اقتصادی و اجتماعی این بحران بپردازد.
حمایت مالی از خانواده‌ها، بهبود دسترسی به خدمات درمانی و ایجاد چشم‌انداز مثبت برای آینده، می‌تواند انگیزه جوانان را برای ازدواج و فرزندآوری افزایش دهد. زمان برای اقدام محدود است؛ اگر امروز گام‌های مؤثری برداشته نشود، ایران در دهه‌های آینده با پیری جمعیت و کاهش نیروی کار مواجه خواهد شد که جبران آن به مراتب دشوارتر خواهد بود. هم‌افزایی دولت، نهادهای مدنی و مردم کلید موفقیت در این مسیر است.
ثبت دیدگاه