دریانیوز// شیشه، این ماده شفاف، مقاوم و ماندگار، قرن‌هاست که در زندگی بشر حضوری پررنگ دارد؛ از نخستین جام‌ها و ظروف ساده ساخته‌شده به دست انسان‌های باستان تا سازه‌های مدرن و شیشه‌های پیشرفته صنعتی امروز.
ویژگی‌هایی همچون سختی، مقاومت در برابر عوامل محیطی، شکل‌پذیری در دماهای بالا و زیبایی بصری، باعث شده که شیشه جایگاه ویژه‌ای در صنایع مختلف از ساختمان‌سازی و حمل‌ونقل گرفته تا لوازم خانگی و بسته‌بندی مواد غذایی پیدا کند.
با این حال، همین ویژگی ماندگاری که آن را ارزشمند ساخته، در صورت مدیریت‌نشدن ضایعات، به معضلی بزرگ برای محیط‌زیست تبدیل می‌شود.
در دهه‌های اخیر، با رشد جمعیت، توسعه شهرنشینی و گسترش صنایع، مصرف شیشه در جهان و به‌ویژه در جوامع شهری به شکل چشمگیری افزایش یافته است. بطری‌های نوشیدنی، شیشه‌های دارویی، ظروف آشپزخانه، شیشه‌های خودرو، پنجره‌های ساختمان‌ها و حتی صفحات نمایش، همگی نمونه‌هایی از کاربرد روزمره این ماده هستند.
اما همین استفاده گسترده، حجم عظیمی از پسماند شیشه را به دنبال دارد که متأسفانه بخش قابل توجهی از آن هرگز به چرخه بازیافت بازنمی‌گردد. در بسیاری از شهرها، نبود زیرساخت‌های کافی برای جمع‌آوری و تفکیک پسماند، موجب شده که ضایعات شیشه همراه سایر زباله‌ها دفن شود یا در طبیعت رها گردد.
این در حالی است که شیشه، برخلاف بسیاری از مواد، قابلیت بازیافت صددرصدی و نامحدود دارد. یعنی می‌توان بدون کاهش کیفیت، آن را بارها و بارها ذوب و دوباره استفاده کرد. این ویژگی بی‌نظیر، از نظر زیست‌محیطی و اقتصادی فرصتی ارزشمند محسوب می‌شود. با این حال، در نبود فرهنگ‌سازی مؤثر، بسیاری از مردم حتی از این مزیت بزرگ آگاه نیستند و شیشه‌های مصرف‌شده را به سادگی در سطل زباله می‌اندازند.
یکی از مشکلات اساسی اینجاست که شیشه در طبیعت تجزیه‌پذیر نیست و ممکن است صدها یا حتی هزاران سال بدون تغییر باقی بماند. این موضوع، اگرچه در ساختمان‌سازی و استفاده‌های صنعتی مزیت محسوب می‌شود، اما وقتی به شکل زباله در محیط رها می‌شود، چهره‌ای نگران‌کننده پیدا می‌کند.
تکه‌های شکسته شیشه در حاشیه جاده‌ها، سواحل، پارک‌ها و کوهستان‌ها نه‌تنها جلوه بصری طبیعت را تخریب می‌کند، بلکه تهدیدی جدی برای انسان‌ها و حیات وحش به شمار می‌آید. آسیب‌های جسمی ناشی از تماس یا بلعیدن خرده‌شیشه‌ها، مرگ پرندگان و حیوانات، و حتی آتش‌سوزی‌های ناشی از انعکاس نور خورشید روی سطح شیشه، بخشی از پیامدهای این معضل است.
در بُعد اقتصادی نیز ضایعات شیشه ظرفیت‌های بالقوه فراوانی دارد. بسیاری از کارگاه‌های کوچک و واحدهای صنعتی می‌توانند با جمع‌آوری، خردکردن و ذوب مجدد شیشه‌های مصرف‌شده، محصولات جدید تولید کنند. این فرآیند نه‌تنها اشتغال‌زایی به همراه دارد، بلکه باعث کاهش نیاز به استخراج منابع طبیعی جدید مانند ماسه سیلیسی نیز می‌شود.
با وجود این، کمبود حمایت‌های دولتی، نبود قوانین الزام‌آور برای تفکیک و تحویل شیشه و فقدان شبکه‌های سازمان‌یافته جمع‌آوری، موجب شده که این فرصت اقتصادی در بسیاری از مناطق، به تهدیدی جدی برای محیط‌زیست و معیشت تبدیل گردد. امروز بیش از هر زمان دیگری، ضرورت دارد که نگاه ما به شیشه از یک کالای مصرفی صرف، به یک منبع قابل‌بازیافت و ارزشمند تغییر کند.
آموزش شهروندان، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بازیافت، ایجاد مشوق‌های اقتصادی و وضع قوانین بازدارنده برای رهاسازی زباله‌های شیشه‌ای در طبیعت، می‌تواند گامی مهم در مسیر مدیریت پایدار این ماده ماندگار باشد. چراکه شیشه، اگر درست مدیریت شود، می‌تواند تا بی‌نهایت بار به چرخه تولید بازگردد و به جای آنکه نماد آلودگی باشد، به نشانه‌ای از اقتصاد سبز و توسعه پایدار بدل شود.
آغاز بازیافت شیشه در هرمزگان با ابتکار استارتاپ جامُش
برای نخستین‌بار در هرمزگان، ضایعات شیشه جمع‌آوری‌شده از سایت پسماند بندرعباس با همکاری استارتاپ محیط‌زیستی «جامُش» و سازمان مدیریت پسماند شهرداری بندرعباس به کارخانه بازیافت آرا شیشه زرین (زیرمجموعه گروه کارخانجات رازی) ارسال شد.
این اقدام، نقطه عطفی در مدیریت پسماند استان و گامی مهم در راستای اجرای پروژه ملی «نخستین جزیره سبز ایران» در هرمز به شمار می‌رود. هدف از اجرای این طرح، حل معضل انباشت شیشه در استان به‌ویژه جزایر، کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی و تقویت چرخه اقتصاد سبز است.
اجرای این پروژه با حمایت شهرداری بندرعباس، علاوه بر ایجاد مسیر پایدار بازیافت شیشه در استان، می‌تواند به الگویی برای شهرهای ساحلی و جزایر کشور تبدیل شود. امیرارسلان عامری، مدیرعامل استارتاپ جامُش، با تأکید بر نقش این طرح در حفاظت از محیط زیست و توسعه اشتغال پایدار گفت: بازیافت شیشه یکی از ارکان اصلی پروژه «نخستین جزیره سبز ایران» است که با اجرای آن، علاوه بر کاهش آلودگی، فرصت‌های جدیدی برای کارآفرینی سبز در هرمزگان ایجاد خواهد شد.
استارتاپ «نوآوران خلاق خلیج فارس» (جامُش) از سال ۱۴۰۱ فعالیت خود را در پارک علم و فناوری هرمزگان آغاز کرده و هم‌اکنون مجری پروژه ملی «نخستین جزیره سبز ایران» برای تبدیل جزیره هرمز به نخستین جزیره سبز و پسماند صفر کشور است. این مجموعه تاکنون در حوزه مدیریت پسماند، فرهنگ‌سازی و توسعه فناوری‌های سبز فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داده و حضوری فعال در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی محیط‌زیست داشته است.
ثبت دیدگاه