بارش‌های پاییزی، فرصت طلایی پشه آئدس

دریانیوز// بارش‌های پاییزی، هرچند برای بسیاری از مردم نویدبخش طراوت و احیای طبیعت است، اما در دل خود تهدیدی خاموش را پنهان کرده است؛ تهدیدی به نام پشه «آئدس» و بیماری‌های خطرناک منتقله از آن، از جمله “تب دِنگی”.
دکتر فرشید رضایی، متخصص بیماری‌های عفونی و مدیر سابق دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت، در گفت‌وگویی نسبت به افزایش احتمال گسترش این بیماری در پی بارش‌های اخیر در مناطق جنوبی کشور، به‌ویژه استان هرمزگان، هشدار داده است.
پشه‌ای مهاجم در حاشیه خلیج فارس
به گفته دکتر رضایی، بارش‌های آبان و آذر می‌توانند به گسترش بیماری دنگی در برخی جزایر و شهرهای جنوبی منجر شود. از تابستان سال گذشته، ویروس دنگی به جمعیت پشه‌های راه‌راه « آئدس » در چابهار وارد شد و سبب ابتلای شهروندان زیادی در چابهار شد. همچنین چند مورد ابتلا در مسافرانی که برای تفریح یا تجارت به آن بندر زیبا سفر کرده بودند نیز به دنبال داشت.او می‌گوید: باران‌های پاییزی اگرچه برای طبیعت مفید است، اما برای پشه آئدس فرصتی طلایی فراهم می‌کند. این پشه در گودال‌ها، بشکه‌ها، حوض‌ها و ظروفی که آب در آن جمع می‌شود، تخم‌گذاری می‌کند. با توجه به بارش‌های احتمالی اخیر، زمینه تخم‌گذاری و افزایش جمعیت این پشه در مناطق ساحلی جنوب کشور بیش از گذشته فراهم می شود.» رضایی تأکید می‌کند که حضور پشه آئدس دیگر محدود به جنوب نیست و طی دو سال گذشته نمونه‌هایی از این گونه در استان‌های شمالی کشور از جمله گیلان و مازندران نیز شناسایی شده‌اند. هرچند تاکنون نشانه‌ای از آلودگی پشه‌ها به ویروس تب دِنگی در شمال گزارش نشده، اما وجود آن‌ها زنگ خطری جدی به شمار می‌رود.
هرمزگان، در خط مقدم خطر
استان هرمزگان با اقلیم گرم و مرطوب، تراکم شهری بالا و رفت‌وآمد مستمر مسافران و تجار، یکی از کانون‌های اصلی نگرانی کارشناسان بهداشتی است. بنادر پرتردد، سفرهای دریایی میان جزایر و فعالیت‌های اقتصادی، شرایطی فراهم کرده که در صورت ورود ویروس تب دِنگی به پشه‌های منطقه، کنترل آن بسیار دشوار خواهد بود.همچنین در این مورد رئیس دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان اعلام کرد : تاکنون ۱۳۸ بیمار مثبت در استان هرمزگان شناسایی شده است. با توجه به شاخص‌های اپیدمیولوژیک، از هر بیمار ممکن است بین دو تا پانزده بیمار جدید ایجاد شود و حدود ۷۵ درصد مبتلایان بدون علامت هستند. دکتر شاهرخی با بیان اینکه نوع ۲ ویروس تب دنگی در هرمزگان شناسایی شده است، هشدار داد: در صورت ورود نوع ۱ ویروس، احتمال افزایش موارد ابتلا و مرگ‌ومیر وجود دارد. وی افزود: با آغاز بارندگی‌ها احتمال افزایش کانون‌های تکثیر پشه وجود دارد، اما در صورتی که طی ۷۲ ساعت آب‌های راکد جمع‌آوری شوند، از طغیان بیماری جلوگیری می‌شود.
تب دِنگی؛ بیماری‌ای با چهره‌ای فریبنده
تب دِنگی در بسیاری از موارد با علائمی شبیه سرماخوردگی یا آنفلوآنزا آغاز می‌شود: تب بالا، بدن‌درد شدید، درد پشت چشم، تهوع و خستگی. با این حال، در برخی بیماران، بیماری به شکل شدیدتر ظاهر می‌شود و می‌تواند موجب خونریزی داخلی، افت فشار و شوک شود که نیاز به بستری فوری دارد.
دکتر رضایی توضیح می‌دهد: تب دِنگی مانند بیماری‌های زیکا و چیکونگونیا از طریق نیش پشه آئدس منتقل می‌شود. این ویروس از فرد به فرد منتقل نمی‌شود و تنها راه انتقال، نیش پشه آلوده است. همین ویژگی کنترل بیماری را دشوار می‌کند؛ زیرا هر چه تعداد پشه‌های آلوده افزایش یابد، امکان شیوع هم بیشتر می‌شود.» او با اشاره به تجربه کشورهای همسایه می‌افزاید: در پاکستان موارد متعددی از تب دِنگی، زیکا و چیکونگونیا مشاهده شده است. نزدیکی جغرافیایی و رفت‌وآمدهای مرزی، خطر ورود بی‌صدای این بیماری‌ها به ایران را افزایش می‌دهد.»
زنگ خطر برای مدیران شهری
به گفته این متخصص بیماری‌های عفونی، مقابله با پشه آئدس نیازمند همکاری میان دستگاه‌های مختلف است؛ از وزارت بهداشت تا شهرداری‌ها، سازمان محیط‌زیست و نهادهای محلی. او تأکید می‌کند که سخت‌تر کردن شرایط برای تخم‌گذاری پشه، مؤثرترین راه برای پیشگیری از شیوع بیماری است. آئدس در هر ظرف یا گودالی که کمی آب در آن جمع شود، می‌تواند تخم بگذارد؛ از لاستیک‌های مستعمل گرفته تا لیوان‌های یکبار مصرف، کوزه‌ها، دبه‌های آب و حتی گلدان‌های خانگی. وظیفه مدیریت شهری این است که محیط را از محل‌های تجمع آب پاک‌سازی کند. جمع‌آوری زباله‌ها، بهسازی کانال‌ها و رفع نقاط آب‌گیر باید در دستور کار فوری قرار گیرد.رضایی با هشدار نسبت به بارش‌های فصلی شمال و جنوب کشور می‌گوید :باران‌ ، محیطی ایده‌آل برای تخم‌گذاری پشه فراهم می‌کند. اگر بهداشت شهری به‌درستی مدیریت نشود، پشه آئدس به‌راحتی در شهرهای مرطوب گسترش می‌یابد و مهار آن بسیار دشوار خواهد بود.
نقش مردم در کنترل بیماری
به گفته کارشناسان، سهم مردم در کنترل پشه آئدس از دولت کمتر نیست. بسیاری از محل‌های تخم‌گذاری این پشه در خانه‌ها و حیاط‌ها وجود دارد؛ در ظروفی که آب باران در آن جمع می‌شود یا پشت‌بام‌هایی که اشیای بلااستفاده در آن باقی مانده است.دکتر رضایی تأکید می‌کند: مردم باید در پاکیزگی حیاط و پشت‌بام جدیت داشته باشند. از نگهداری ظروف و بشکه‌ها در فضای باز خودداری کنند و هر وسیله‌ای را که آب باران می‌تواند در آن جمع شود، دور بیندازند. باور کنیم که پشه آئدس دیگر پدیده‌ای خارجی نیست؛ به کشور ما وارد شده و در برخی شهرهای جنوبی و حتی شمالی در حال تکثیر است .
او می‌افزاید که ارتقای «سواد سلامت» مردم در این زمینه امری ضروری است. مردم باید بدانند که تب دِنگی، زیکا و چیکونگونیا بیماری‌هایی قابل پیشگیری هستند؛ به شرط آنکه از تجمع آب در اطراف محل زندگی جلوگیری کنند و در صورت مشاهده علائم مشکوک، سریعاً به مراکز درمانی مراجعه نمایند.
یادآوری برای سیاست‌گذاران و نهادهای مسئول
این متخصص ضمن هشدار به مدیران اجرایی محلی، از آنان می‌خواهد خطر ورود بیماری‌های جدید را جدی بگیرند.خطر ورود بی‌صدای ویروس‌های چیکونگونیا و زیکا از پاکستان به ایران وجود دارد. اگر امروز به‌طور هماهنگ عمل نکنیم، ممکن است فردا با شیوع گسترده بیماری‌هایی مواجه شویم که کنترلشان پرهزینه و دشوار خواهد بود.او به تجربه کشور برزیل اشاره می‌کند که در سال‌های گذشته با شیوع ویروس زیکا مواجه شد و پیامدهای سنگینی را متحمل گردید:
در برزیل، ویروس زیکا موجب آسیب مغزی در نوزادان شد و بسیاری از نوزادان با جمجمه‌های کوچک به دنیا آمدند. همین مسئله باعث شد دولت ناچار به صدور مجوز سقط برای تعداد زیادی از بارداری‌ها شود. این تجربه تلخ نشان می‌دهد که بی‌توجهی به یک پشه کوچک می‌تواند چه فاجعه‌ای در پی داشته باشد.
مسئولیت مشترک برای سلامت عمومی
گسترش پشه آئدس تنها یک مسئله بهداشتی نیست؛ بلکه چالشی اجتماعی، زیست‌محیطی و مدیریتی است. از پاکیزگی محلات تا سیاست‌گذاری در سطح ملی، همه بخش‌ها باید در برابر این خطر متحد شوند.دکتر رضایی در پایان گفت‌وگو با تأکید بر نقش مردم و دولت در کنار یکدیگر می‌گوید :باید باور کنیم که سلامت جامعه نتیجه مشارکت همگانی است. اگر خانه‌ها و شهرها تمیز بمانند، پشه آئدس جایی برای تخم‌گذاری ندارد. آموزش همگانی، اطلاع‌رسانی مستمر و همکاری دستگاه‌ها سه رکن اصلی مقابله با این تهدید خاموش است.
در نهایت ذکر این موارد مهم است که با آغاز بارش‌های پاییزی، استان های جنوبی کشور و به‌ویژه استان هرمزگان در معرض تهدید جدی گسترش پشه آئدس و بیماری تب دِنگی قرار گرفته‌اند. کارشناسان می‌گویند تنها راه مهار این خطر، هوشیاری عمومی، پاکیزگی محیط زندگی، و اقدام فوری شهرداری‌ها برای از بین بردن محل‌های تجمع آب است. هشدارها روشن است؛ اگر امروز اقدام نکنیم، فردا شاید دیر باشد.