دریانیوز// تصادفات رانندگی هر ساله جان هزاران نفر را در جاده‌های کشور می‌گیرد و خانواده‌های بسیاری را داغدار می‌کند. با وجود تلاش‌های متعدد برای کاهش این حوادث، هنوز هم آمارها نگران‌کننده است و هر روز خبرهای تلخی از برخورد خودروها و واژگونی‌ها منتشر می‌شود.
اما آنچه کمتر به آن پرداخته شده، نقش پنهان و پرخطر مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی در افزایش این حوادث است. بسیاری از تصادفات که به عنوان خطای انسانی ثبت می‌شوند، در واقع نتیجه اختلالاتی هستند که مصرف این مواد در عملکرد روانی و جسمی راننده ایجاد می‌کند.
دکتر محسن حیدری، روان‌پزشک و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی البرز، با تأکید بر اهمیت شناخت این عامل مهم، می‌گوید: «مصرف مواد مخدر و الکل باعث کاهش قابل توجه سطح هوشیاری، کندی واکنش‌ها و اختلال در قدرت تصمیم‌گیری می‌شود و این ترکیب می‌تواند رانندگی را به امری بسیار خطرناک تبدیل کند.»
ابعاد جهانی و داخلی این مشکل
سازمان جهانی بهداشت (WHO) در گزارش‌های خود اعلام کرده است که در برخی کشورها، تا ۳۰ درصد از تصادفات مرگبار ناشی از رانندگی به مصرف الکل مربوط می‌شود. این رقم چشمگیر نشان می‌دهد که الکل و مواد مخدر چگونه می‌توانند به یکی از عوامل اصلی بروز تصادفات تبدیل شوند.
در کشور ما نیز آمارها حکایت از نقش پررنگ این مواد در تصادفات رانندگی دارد. به خصوص رانندگان جوان، که گروهی آسیب‌پذیر و پرریسک به شمار می‌روند، بیشتر در معرض مصرف مواد و مشروبات الکلی قرار دارند. این موضوع که از نظر فرهنگی و اجتماعی نیز حساسیت بالایی دارد، نیازمند توجه و تدابیر جدی است.
تحلیل روانشناختی: چرایی تأثیر مصرف مواد بر رانندگی
دکتر محسن حیدری، روان‌پزشک دانشگاه علوم پزشکی البرز، درباره تأثیر مصرف مواد مخدر و الکل بر رفتار رانندگان، به ایسنا توضیح می‌دهد: «این مواد سطح هوشیاری را کاهش می‌دهند، واکنش‌ها را کند می‌کنند و توانایی تصمیم‌گیری را دچار اختلال می‌کنند.» او ادامه می‌دهد: «مصرف‌کنندگان اغلب دچار اعتماد به نفس کاذب می‌شوند، هیجان‌طلبی‌شان افزایش می‌یابد و احساس خطر در آن‌ها کاهش پیدا می‌کند؛ این وضعیت به‌طور مستقیم احتمال وقوع تصادف را بالا می‌برد.»
از نگاه روان‌شناسی، مصرف مواد مخدر و الکل باعث ایجاد تغییرات در عملکرد مغز می‌شود که منجر به کاهش توانایی در کنترل رفتارهای پرخطر می‌گردد. این حالت، در رانندگی با سرعت بالا، ناتوانی در تشخیص موقعیت‌های خطرناک و واکنش سریع، به طور ملموس خطرناک است. به بیان دیگر، مصرف این مواد ذهن راننده را از حالت منطقی و هوشیار خارج کرده و کنترل رفتار را به سمت تصمیمات نادرست سوق می‌دهد.
عوامل مؤثر در شیوع مصرف مواد و الکل میان رانندگان
اما چرا این معضل تا این حد در بین برخی رانندگان شایع است؟ عوامل متعددی در این موضوع نقش دارند که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت. فشارهای اقتصادی و اجتماعی، مشکلات روانی، بیکاری، نبود سرگرمی‌های سالم و ضعف آموزش‌های پیشگیرانه از جمله این دلایل هستند.
علاوه بر این، وجود نگاه‌های غلط و فرهنگ‌سازی ناکافی درباره مصرف الکل و مواد مخدر، سبب شده که برخی افراد گمان کنند این مواد می‌تواند به آن‌ها در رانندگی کمک کند؛ تصوری که کاملاً اشتباه و خطرناک است. در برخی موارد، رانندگان به منظور افزایش اعتماد به نفس یا کاهش استرس، به مصرف مواد مخدر یا مشروبات الکلی روی می‌آورند، غافل از اینکه همین تصمیم می‌تواند به قیمت جان خود و دیگران تمام شود.
راهکارها و نقش نهادهای مسئول
برای مقابله با این معضل، صرفاً اعمال قوانین و جریمه‌ها کافی نیست. دکتر حیدری تأکید می‌کند: «پیشگیری از تصادفات تنها با اعمال قانون ممکن نیست. ما باید از مسیر آموزش روانشناختی و درمان اعتیاد وارد عمل شویم.»
از جمله راهکارهای مهم در این زمینه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
آموزش و فرهنگ‌سازی؛ آموزش همگانی، به ویژه در مدارس و دانشگاه‌ها، باید به عنوان یک اولویت دنبال شود تا آگاهی نسبت به خطرات مصرف مواد مخدر و الکل افزایش یابد.
غربالگری سلامت روان؛ در رانندگان حرفه‌ای، انجام تست‌های تصادفی و غربالگری منظم می‌تواند از بروز حوادث جلوگیری کند.
درمان اعتیاد؛فراهم کردن امکانات درمانی و روان‌درمانی برای افراد معتاد، به عنوان بخشی از راهکارهای پیشگیری، ضروری است.
نظارت و اجرای قانون؛ علاوه بر فرهنگ‌سازی، قوانین سختگیرانه و برخورد جدی با متخلفان می‌تواند بازدارنده باشد.
نقش رسانه‌ها در اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی
دکتر حیدری همچنین به نقش مهم رسانه‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «رسانه‌ها باید با اطلاع‌رسانی دقیق و مستند، مردم را نسبت به عوارض مصرف مواد مخدر و الکل در هنگام رانندگی آگاه کنند و از نادیده گرفتن این مسئله جلوگیری کنند.» رسانه‌ها می‌توانند با ارائه گزارش‌های مستند، مصاحبه با کارشناسان و روایت‌گری از پیامدهای تلخ تصادفات ناشی از این عوامل، به تغییر فرهنگ عمومی کمک کنند.
مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی یکی از عوامل پنهان اما بسیار مؤثر در افزایش تصادفات رانندگی است که جان هزاران نفر را در سراسر جهان و کشور ما به خطر می‌اندازد. این معضل نه تنها ناشی از ضعف قانون‌گذاری است، بلکه به ریشه‌های عمیق روانی، اجتماعی و فرهنگی بازمی‌گردد که نیازمند توجه و راهکارهای چندجانبه است. تلاش برای کاهش تصادفات رانندگی باید فراتر از جریمه و برخوردهای قانونی باشد و به آموزش روانشناختی، درمان اعتیاد و فرهنگ‌سازی عمومی گسترش یابد.
رسانه‌ها، نهادهای آموزشی، مراکز درمانی و پلیس راهنمایی و رانندگی همه در این مسیر نقش کلیدی دارند.اگر نخواهیم این مسئله را در اولویت‌های سلامت اجتماعی قرار دهیم و ریشه‌ای به آن نپردازیم، همچنان شاهد تکرار این حوادث تلخ و جان‌باختن عزیزان‌مان در جاده‌ها خواهیم بود.
ثبت دیدگاه