آسیب سگ‌گردانی و سگ‌های ولگرد بر کودکان و زنان

دریانیوز// در سال‌های اخیر، پدیده سگ‌گردانی و افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد در ایران به یکی از مسائل اجتماعی و بهداشتی بحث‌برانگیز تبدیل شده است.
این موضوع نه‌تنها در کلان‌شهرها بلکه در مناطق مختلف کشور، از جمله استان هرمزگان، به چالشی جدی بدل شده است. سگ‌گردانی، به معنای همراه داشتن سگ‌های خانگی در اماکن عمومی و وجود سگ‌های ولگرد در خیابان‌ها و حاشیه شهرها، اثرات منفی متعددی بر سلامت عمومی، امنیت روانی و اجتماعی شهروندان، به‌ویژه گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان و زنان، داشته است. این یادداشت به بررسی ابعاد مختلف این پدیده، تأثیرات آن بر جامعه، و راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت آن می‌پردازد.
سگ‌گردانی؛ از فرهنگ وارداتی تا معضل اجتماعی
سگ‌گردانی به‌عنوان پدیده‌ای که در برخی جوامع غربی به‌عنوان بخشی از فرهنگ نگهداری حیوانات خانگی پذیرفته شده، در ایران به دلیل تفاوت‌های فرهنگی، دینی و اجتماعی، با واکنش‌های متفاوتی مواجه شده است. در بسیاری از شهرهای ایران، از جمله بندرعباس، نگهداری سگ‌های خانگی و به‌ویژه همراه داشتن آن‌ها در پارک‌ها، خیابان‌ها و وسایل نقلیه عمومی، به موضوعی جنجالی تبدیل شده است. برخی این عمل را نشانه‌ای از تجدد و مدگرایی می‌دانند، در حالی که بسیاری دیگر آن را مغایر با ارزش‌های فرهنگی و دینی جامعه ایرانی و تهدیدی برای آرامش عمومی تلقی می‌کنند.
نگهداری از سگ‌های خانگی در آپارتمان‌ها و فضاهای شهری کوچک، به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب و قوانین مشخص، مشکلاتی را به همراه داشته است.
برای مثال، صدای سگ‌ها، به‌ویژه در شب، برای همسایگان آزاردهنده است و حضور آن‌ها در پارک‌ها و فضاهای عمومی می‌تواند برای کودکان و افرادی که از سگ‌ها می‌ترسند، رعب‌آور باشد. در هرمزگان، به‌ویژه در شهر بندرعباس، گزارش‌هایی از سگ‌گردانی در سواحل و پارک‌های عمومی وجود دارد که به دلیل بافت فرهنگی و مذهبی منطقه، با انتقادات گسترده‌ای مواجه شده است.
سگ‌های ولگرد؛ تهدیدی برای سلامت و امنیت عمومی
سگ‌های ولگرد که نتیجه رها شدن سگ‌های خانگی، تولید مثل بی‌رویه، یا نبود مدیریت مناسب توسط نهادهای مسئول هستند، به یکی از معضلات اصلی در شهرهای ایران تبدیل شده‌اند. طبق آمار، تعداد سگ‌های ولگرد در ایران به حدود دو میلیون قلاده رسیده است. در هرمزگان، به دلیل نزدیکی مناطق شهری به روستاها و حاشیه‌نشینی، این مشکل تشدید شده است. سگ‌های ولگرد در حاشیه شهرهایی مانند بندرعباس و میناب و… به دلیل دسترسی به زباله‌های شهری و پسماندهای غذایی، به سرعت تکثیر می‌شوند.این سگ‌ها نه‌تنها به حیات‌وحش و گونه‌های در خطر انقراض آسیب می‌رسانند، بلکه تهدیدی جدی برای سلامت عمومی هستند. بیماری هاری، یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های قابل انتقال از سگ به انسان، همچنان در ایران قربانی می‌گیرد. طبق گزارش وزارت بهداشت، هاری همچنان یک معضل بهداشتی- اقتصادی در کشور است و سالانه موارد متعددی از گزش سگ و ابتلا به این بیماری گزارش می‌شود. در هرمزگان، گزارش‌های محلی حاکی از افزایش موارد سگ‌گزیدگی در مناطق حاشیه‌ای و روستایی است که نیاز به اقدامات فوری را نشان می‌دهد.
 آسیب‌های اجتماعی و روانی بر کودکان و زنان
کودکان و زنان به دلیل آسیب‌پذیری بیشتر، بیشترین تأثیرات منفی را از پدیده سگ‌گردانی و سگ‌های ولگرد متحمل می‌شوند. کودکان به دلیل جثه کوچک و ناتوانی در دفاع از خود، در برابر حملات سگ‌های ولگرد یا حتی سگ‌های خانگی که به‌درستی کنترل نمی‌شوند، بسیار آسیب‌پذیر هستند. گزارش‌های متعددی از حمله سگ‌های ولگرد به کودکان در شهرهای مختلف، منتشر شده که در برخی موارد به مرگ کودکان منجر شده است. در هرمزگان، مواردی از گزش کودکان در مناطق حاشیه‌ای بندرعباس گزارش شده که علاوه بر آسیب جسمی، ترس و اضطراب روانی طولانی‌مدتی را به همراه داشته است. زنان نیز به دلیل حضور بیشتر در فضاهای عمومی مانند پارک‌ها و بازارها، در معرض خطر سگ‌گزیدگی و ناامنی روانی ناشی از حضور سگ‌ها قرار دارند. در بندرعباس، حضور سگ‌های ولگرد در سواحل و پارک‌ها باعث شده بسیاری از زنان و خانواده‌ها از حضور در این مکان‌ها خودداری کنند که این امر به کاهش کیفیت زندگی و محدود شدن دسترسی به فضاهای عمومی منجر شده است.علاوه بر این، سگ‌گردانی در اماکن عمومی می‌تواند احساس ناامنی روانی را در میان زنان و کودکان تشدید کند. حضور سگ‌های بدون قلاده یا پوزه‌بند، به‌ویژه نژادهای بزرگ‌تر، می‌تواند برای افرادی که با سگ‌ها آشنا نیستند، ترسناک باشد. این موضوع در هرمزگان، که گردشگری و استفاده از فضاهای عمومی مانند سواحل از اهمیت بالایی برخوردار است، به کاهش احساس امنیت عمومی منجر شده است.
ابعاد فرهنگی و اجتماعی
یکی از دلایل افزایش سگ‌گردانی در ایران، تغییر در سبک زندگی شهری و گرایش به فرهنگ‌های غربی است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که آپارتمان‌نشینی و کاهش تمایل به فرزندآوری، برخی خانواده‌ها را به سمت نگهداری حیوانات خانگی سوق داده است. این موضوع در هرمزگان نیز قابل مشاهده است، جایی که برخی جوانان نگهداری سگ را به‌عنوان نمادی از مدرنیته و جایگاه اجتماعی تلقی می‌کنند. با این حال، این پدیده با ارزش‌های فرهنگی و دینی بسیاری از مردم ایران، به‌ویژه در مناطق سنتی‌تر مانند هرمزگان، در تعارض است.از سوی دیگر، برخی معتقدند که ترویج سگ‌گردانی می‌تواند به کاهش تمایل جوانان به تشکیل خانواده منجر شود، زیرا وقت و انرژی که باید صرف روابط خانوادگی شود، به نگهداری از حیوانات خانگی اختصاص می‌یابد. این دیدگاه، اگرچه ممکن است اغراق‌آمیز به نظر برسد، نشان‌دهنده نگرانی‌های عمیق‌تر جامعه نسبت به تغییرات فرهنگی است.
راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت معضل
برای مدیریت پدیده سگ‌گردانی و سگ‌های ولگرد، نیاز به رویکردی چندجانبه است که شامل اقدامات قانونی، آموزشی و زیرساختی باشد:
• قانون‌گذاری و نظارت: نبود قوانین مشخص برای سگ‌گردانی یکی از چالش‌های اصلی است. برخی شهرها مانند اصفهان و خرم‌آباد و… اخیراً سگ‌گردانی در اماکن عمومی را ممنوع کرده‌اند. در هرمزگان نیز می‌توان با وضع قوانین محلی، حضور سگ‌ها در پارک‌ها و سواحل را محدود کرد و الزاماتی مانند استفاده از قلاده و پوزه‌بند را اجباری نمود.
• عقیم‌سازی و واکسیناسیون: تجربه کشورهای دیگر نشان می‌دهد که عقیم‌سازی و واکسیناسیون سگ‌های ولگرد می‌تواند به کنترل جمعیت و کاهش بیماری‌هایی مانند هاری کمک کند. در هرمزگان، شهرداری‌ها می‌توانند با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست، برنامه‌های منظمی برای عقیم‌سازی سگ‌های ولگرد در مناطق حاشیه‌ای اجرا کنند.
• آموزش و فرهنگ‌سازی: آموزش عمومی درباره نحوه رفتار با سگ‌ها و مسئولیت‌های صاحبان حیوانات خانگی ضروری است. در بسیاری از کشورها، آموزش کودکان برای تعامل ایمن با حیوانات از سنین پایین آغاز می‌شود. در هرمزگان، می‌توان از رسانه‌های محلی و شبکه‌های اجتماعی برای آگاهی‌بخشی استفاده کرد.
• مدیریت پسماند: حجم بالای زباله‌های غذایی در شهرها، به‌ویژه در هرمزگان، یکی از دلایل افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد است. بهبود سیستم مدیریت پسماند و کاهش دسترسی سگ‌ها به زباله‌ها می‌تواند به کنترل این مشکل کمک کند.
• ایجاد پناهگاه‌های مناسب: در برخی شهرها پناهگاه‌هایی برای نگهداری سگ‌های ولگرد ایجاد شده است. در هرمزگان نیز می‌توان با تخصیص بودجه، پناهگاه‌هایی مجهز برای سگ‌های ولگرد ایجاد کرد تا از حضور آن‌ها در اماکن عمومی کاسته شود.
 افزایش سگ‌های ولگرد
پدیده سگ‌گردانی و افزایش سگ‌های ولگرد در ایران و به‌ویژه هرمزگان، چالش‌هایی چندوجهی ایجاد کرده که سلامت عمومی، امنیت روانی، و ارزش‌های فرهنگی جامعه را تحت تأثیر قرار داده است. کودکان و زنان به‌عنوان گروه‌های آسیب‌پذیر، بیشترین تأثیرات منفی را از این معضل متحمل می‌شوند. برای حل این مشکل، نیاز به همکاری نهادهای دولتی، سازمان‌های مردم‌نهاد و شهروندان است. با اجرای قوانین مناسب، برنامه‌های عقیم‌سازی و واکسیناسیون و فرهنگ‌سازی عمومی، می‌توان این معضل را به‌گونه‌ای مدیریت کرد که هم حقوق حیوانات رعایت شود و هم امنیت و آرامش شهروندان، به‌ویژه در مناطق حساس مانند هرمزگان، حفظ گردد.