دریانیوز// شهر رویدر در پسکرانه های خلیج فارس قرار دارد و دارای مساجد متعددی است. معماری مساجد در سراسر ایران و مناطق خلیج فارس و شهر رویدر در بستر زمان تغییرات زیادی به خود دیده است.
با توجه به این که مساجد محل عبادت و تجمع مردم محسوب می گردیده، همواره سازندگان آن تلاش داشتند با بهترین مصالح آن دوران، مساجد را بنا کنند. اما سبک معماری مساجد در مناطق متعدد، با هم تفاوت اساسی داشته است. در مجموع هر نوع بنایی اسلوب ساخت و معماری خاص خود را دارا می باشد که کمابیش در تمامی انواع آن رعایت می شود. مسجد نیز از این قانون مستثنی نیست. بنابراین تمامی مساجد با هر اسلوبی که ساخته شوند عناصر مشترکی دارند که عبارتند از: صحن، ایوان، رواق، مناره، گنبد، شبستان و محراب که هریک از این عناصر می تواند از معماری مسجد حذف گردد به جز محراب که مهمترین راه رسیدن به خدا به شمار می روند و نشانه قبله مومنین
می باشد.
بنابراین معماری مساجد و عناصر آن در شهرهای متعدد ایران شباهت زیادی با هم دیگر دارند. در مناطق جنوبی ایران و در پسکرانه های خلیج فارس، مساجد زیادی از گذشته تا کنون به وسیله خیرین آن مناطق ساخته شده است. شهر رویدر در جنوب ایران دارای مساجد متعددی است که معماری این مساجد در نوع خود جالب توجه می باشد. این نوشتار که با حمایت های فرهنگی شورای اسلامی شهر رویدر و شهردار پرتلاش و دانش دوست این شهر جناب آقای عبدالحکیم جعفری به رشته تحریر در می آید، در نظر دارد به معماری مساجد شهر رویدر و چگونگی تغییرات صورت گرفته در معماری این مساحد در بستر زمان بپردازد و نشان دهد که مساجد قدیمی رویدر دارای ویژگی های جالب توجهی از نظر معماری سنتی بوده اند.
پیش از پرداختن به ارکان متعدد مساجد شهر رویدر باید عنوان نمود که مساجد این شهر هم همانند خانه ها و منازل مسکونی این شهر در بستر زمان با توجه به نوع مصالح، اقلیم، شیوه معماری، افزایش جمعیت و دیگر مسایل تغییرات زیادی به خود دیده اند. برای نمونه در مساجد قدیمی شهر رویدر جهت برودت هوا، پنجره های زیادی به کار گذاشته شده بود و در سه طرف مسجد پنجره های کوچک و بلندی بودند که باد را به داخل مسجد هدایت می کردند و با پیشرفتی که در وسایل برودتی هوا شکل گرفت در بسیاری از موارد از تعداد پنجره ها کاسته شده و پنجره های آلومینیومی و آهنی جای پنجره های چوبی را گرفت. در تصویری که در ارتباط با مسجد جامع رویدر وجود دارد به خوبی این پنجره ها نمایان است. مناره های مساجد رویدر که در ابتدا بسیار کوتاه بودند، در بستر زمان دارای ارتفاع و زیبندگی بیشتری شدند. چون این مناره ها در ابتدا از سنگ و گچ ساخته شده، ولی در ادامه از بتون ساخته شده اند. معماری مناره های گچی مساجد شهر رویدر در نوع خود جالب بوده است و در دیواره های این مناره ها سوراخ هایی برای ورود هوا و نور جای گرفته بودند. داخل مناره ها پله هایی از سنگ و گچ قرار داشت که فرد می توانست از طریق آن به بالای مناره برود. معمولا در مرتفع ترین قسمت مناره نوک مناره است. مناره های کنونی مساجد رویدر بسیار مقاوم تر و شکیل تر از مناره های قدیمی مساجد بوده و خیر و سازنده هر مسجد تلاش دارد به سبک جالب توجهی به طراحی مناره، مسجد و صحن آن بپردازد. سبک معماری بسیاری از مساجد کنونی رویدر، همانند سبک معماری ایرانی اسلامی است که در بیشتر شهرهای جنوب ایران مساجد با این سبک معماری ساخته می شوند. معماری برخی دیگر از مساجد شهر رویدر تلفیقی از معماری ایرانی و دیگر کشورهای اسلامی می باشد. اگر مشاهدات در شهر رویدر صورت گیرد، بسیاری از ویژگی های این مساجد به خوبی مشخص می گردد.
صحن یا حیاط مساجد رویدر همانند مساجد سایر مکان ها، اولین ارتباط وارد شونده با مسجد است که تزیینات و روح مسجد را به نمایش می گذارد. صحن بسیاری از مساجد رویدر مربع شکل بوده اما حوض آب در وسط صحن مسجد قرار ندارد و در معماری گذشته شهر رویدر هم حوض آب در وسط صحن مسجد قرار نداشته است. شاید کوچک بودن صحن مسجد و بنای مسجد از یکسو و آب هوای گرم و خشک شهر رویدر از سوی امکان طراحی حوض آب در وسط صحن مسجد را نداده است. معمولا در بسیاری از موارد، صحن مساجد شهر رویدر در تابستان ها که هوا گرم بوده است، برای نماز های جماعت صبح، مغرب و عشاء که آفتاب نبوده است، استفاده می شد. صحن مساجد قدیمی شهر رویدر معمولا از اندود گچ بوده است تا افراد در تابستان ها بتوانند نماز را بدون این که گرمای زمین را تحمل کنند به صورت جماعت بجای آوردند و نمازخانه هایی که بر روری برکه ها یا جاهای دیگر نیز در شهر رویدر ساخته می شده است، معمولا از سنگ و گچ بوده است و پس از اتمام کار با گچ مرغوب اندود داده شده و سفید می شده است و قبله و جای قرار گرفتن امام جماعت نیز در این نمازخانه ها مشخص شده بود. همچنین در برخی از مساجد بسیار قدیمی شهر رویدر، وقتی بلندگو نبوده است و برای بهتر شنیده شدن صدای اذان معمولا سکویی در بخشی از صحن مسجد ساخته شده بود.(ماجدی، مصاحبه، ۱۴۰۱) معماری سرویس بهداشتی مسجد و مکان وضوء گرفتن مساجد نیز در نوع خود متفاوت بوده است در بسیاری از مساجد شهر رویدر سرویس بهداشتی مساجد در بیرون از مساجد قرار داشته، ولی مکان وضو گرفتن در داخل مسجد و در گوشه ورودی صحن مسجد بوده است و گاهی در مساجد خیلی قدیمی حوض آبی قرار داشت که افراد از آن برای وضو گرفتن استفاده می کردند. اما در معماری جدید مساجد، وضوخانه، آب سردکن و گاهی سرویس بهداشتی در یک جا در مساجد رویدر طراحی شده است.
شباهت زیادی بین معماری مساجد رویدر و بندرخمیر وجود دارد.در سر درب بیشتر مساجد قدیمی شهر رویدر سنگ نوشته ای وجود داشت که تاریخ بنای مسجد و فردی که مسجد را ساخته بود، بر آن نوشته شده بود. این سنگ معمولا در یک مکان مناسب قرار می گرفت و در اطراف آن به شیوه جالب گچ کاری می شد و در اثر شدیدترین ضربه ها نیز این سنگ نیفتاده و در جای خود محکم و استوار است. معمولا در جلو برخی از مساجد یک چهار طاقی کوچک هم ساخته شده که بر درب وردی مسجد سایه می انداخت. به تدریج این چهارطاقی ها از ورودی مساجد رخت بر بست و کف صحن مسجد در معماری نوین از موزاییک و سنگ ساخته شد و به عبارتی در تحول معماری مساجد رویدر در بستر زمان بسیاری از کارکردهایی که صحن مسجد داشت، به داخل مسجد منتقل گردید و با وسایل برودتی جدیدی که در مساجد نصب گردید، نماز جماعت ها به ندرت در صحن کنونی مساجد شهر رویدر خوانده می شود و به عبارتی تکنولوژی جدید، بر فضای مساجد اضافه نموده و از وسعت صحن مساجد کاسته است. در معماری گذشته مساجد شهر رویدر، حیاط مسجد را از سنگ و گچ به صورت دیواری کوتاه می ساختند و معمولا دیوار اطراف صحن مساجد رویدر و سایر شهرهای جنوب به صورت مرتفع ساخته نمی شد. بلکه از ستون ها و دیوارهای مشبک برای دیوارکشی صحن مساجد استفاده می شد و دیوار آن به گونه ای بود که مانع ورود حیوانات به داخل مسجد می گردید. اما درب صحن مساجد همیشه به گونه ای جفت می شد که افراد نماز گذار در هر موقع شبانه روز می توانستند در صحن مسجد نماز به جا بیاورند.
درب اصلی و ورودی چهار دیواری داخل مسجد در زمانی که وقت نماز نبوده و به ویژه در شب ها بسته می شد. در حال حاضر در اطراف صحن مساجد رویدر در بسیاری از موارد
حفاظ ها و نرده های مشبک آهنی و آلومینیومی قرار می دهند. کف صحن مساجد رویدر از گذشته تا کنون همواره از سطح زمین فاصله داشته است و به گونه ای بود که آب باران هیچ وقت صدمه به صحن مساجد نمی زده است. همواره بین صحن مسجد و فضای داخلی آن نوعی تناسب وجود داشت و هر چه مساجد رویدر بزرگتر بودند، صحن داخلی آن نیز بزرگتر بوده است و به همین ترتیب بین صحن، فضای داخلی مساجد و مناره آن هم تناسب وجود داشت. صحن مساجد رویدر در گذشته در ماه مبارک رمضان نیز کاربردهای زیادی داشت و در زمانی که ماه رمضان در فصول گرم سال قرار می گرفت، روزه دارنی که روزه خود را در مسجد افطار می کردند، در صحن مساجد سفره پهن می گردید و افطار می خوردند و نماز جماعت مغرب و نماز عشاء را نیز در صحن مسجد به صورت جماعت به جای می آوردند. اما در حال حاضر همانگونه که پیش از این نیز عنوان گردید، بیشتر کارکردهای صحن مساجد به فضای داخلی و مرکزی مساجد منتقل گردیده است. اما حتی در معماری کنونی نیز صحن مساجد جز لایتجزای مساجد رویدر می باشد و با معماری خاصی صحن مساجد ساخته می شود. زیبایی صحن برخی از مساجد رویدر مثال زدنی است.
ثبت دیدگاه